تعیین مکانی پهنه ‏های فقر شهری (موردپژوهی: منطقه 12 کلان‏ شهر تهران)

در هزاره سوم، شهری ‏شدن فقر اتفاق افتاده است. در همین راستا، فاصله طبقاتی و دوگانگی به ویژگی مسلط بیشتر شهرهای کشور تبدیل شده است. بر همین مبنا، هدف از پژوهش حاضر، تعیین پهنه‏ های فقر در منطقه 12 کلان‏شهر تهران به‏ منظور برنامه‏ ریزی بهتر برای سامان‏دهی، توانمندسازی، و ارتقای کیفیت زندگی و مکانی آن است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده‏ ها از مدل Factor Analysis و برای تهیه و تولید نقشه ‏ها از نرم ‏افزار GISاستفاده شده است. با استفاده از نرم ‏افزار GISو مدل تحلیل عاملی به تعیین مکانی پهنه ‏های فقر در منطقه 12 اقدام شده است. یافته ‏های پژوهش نشان می‏دهد تعداد 53 بلوک معادل 5 درصد خیلی مرفه، 277 بلوک معادل 26 درصد مرفه، 401 بلوک معادل 38 درصد متوسط، 257 بلوک معادل 24 درصد فقیر، و 73 بلوک معادل 7 درصد خیلی فقیرند. نتایج پژوهش حاضر بیانگر آن است که 31 درصد جمعیت منطقه 12 کلان‏شهر تهران فقیرند؛ در حالی که 38 درصد آن‏ها متعلق به طبقه متوسط ‏اند. فقر با شدت و ضعف در محله ‏های منطقه 12 عینیت جغرافیایی پیدا کرده است. به این معنا که فقر در محله ‏های مرکزی، جنوبی، و شمالی نظیر سیروس، دروازه غار شوش، پامنار ارک، بهارستان سعدی، و فردوسی- لاله ‏زار بیشترین نمود را دارد. در محله‏ های دیگر نظیر امین حضور، کوثر، آبشار دردار، مختاری تختی، قیام، سنگلج، و دروازه‏ شمیران نیز با شدت کمتری فقر ریشه دوانده است. کاملا بین فقر و شاخص‏‏های بافت فرسوده (ریزدانگی، نفوذناپذیری، و ناپایداری) رابطه مستقیمی وجود دارد؛ به‏طوری‏که بیشترین تمرکز بافت‏های فرسوده در محله‏هایی نظیر دروازه غار شوش، سیروس، مختاری تختی، سنگلج، پامنار، امین ‏حضور، بهارستان، و بخش‏هایی از لبه‏ های دروازه‏ شمیران وجود دارد. بنابراین، پهنه‏ های فقیرنشین بر پهنه ‏های بافت فرسوده منطبق ‏اند.