مدل تاثیر پدیده های معماری در حفاظت ارزشی بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران

امروزه بناهای مذهبی-آموزشی در شهر تهران که در دوره قاجار ساخته شده اند، به علت عوامل فرسایش طبیعی و گسترش شهری، دچار تغییرات نامطلوب کالبدی گردیده اند؛ همچنین ارزش های معنایی و ناملموس این بناها با گذر زمان کم رنگ شده، به طوری که جایگاه این مدارس در جامعه تنزل پیدا کرده است. به منظور احیا و باز سازی این ابنیه، شناسایی و توجه به تمامی ارزش های موثر در فرآیند حفاظت ضروری است؛ لذا هدف اصلی این مقاله، بررسی پدیده های معماری در حفاظت ارزشی بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران است. همچنین پرسش اصلی پژوهش، چگونگی تاثیر پدیده‏های معماری در حفاظت ارزشی بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران است. برای تحقق این هدف، از روش پژوهش ترکیبی (کیفی-کمی) استفاده شده است. روش جمع آوری اطلاعات به صورت مطالعات اسنادی- کتابخانه ای، بازدید میدانی و مصاحبه با متخصصین است. همچنین روش تحلیل اطلاعات با استفاده از کدگذاری باز، آزمون «کای دو» و همبستگی «پیرسون» است. پایایی پرسش نامه توسط آلفای «کرونباخ» و روایی پرسش نامه توسط مشورت با متخصصین تایید شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند رابطه معناداری بین پدیده های معماری و حفاظت از ارزش های کالبدی، رفتاری و معنایی در بناهای مذهبی-آموزشی دوره قاجاریه تهران وجود دارد؛ همچنین بیشترین اهمیت ارزشی در بناهای مذهبی-آموزشی، مربوط به ابعاد غیرکالبدی بنا یعنی ارزش های رفتاری با ضریب همبستگی 0.91، سپس ارزش های معنایی با ضریب همبستگی 0.87 شده است؛ لذا برای بازسازی و احیاء ارزش های شایسته این بناها، تنها توجه به حفاظت کالبدی (جنبه های ملموس بنا) با ضریب همبستگی 0.70 کافی نیست و باید به جنبه های ناملموس بنا هم توجه جدی شود. درنهایت مشخص گردید مهم ترین ریزمتغیرهای موثر در پدیده های معماری قاجاری تهران: نمای طرح از جنبه فرم، کاربری بنا از جنبه عملکرد، ارزش اخلاقی از جنبه طرح، نوع طاق و سقف از جنبه فناوری و ارزش اجتماعی از جنبه یکپارچگی شناسایی شده اند.