شیمی کانی تورمالین و مقایسه انواع آن در پگماتیت های منطقه زمان آباد، استان همدان

ناحیه زمان آباد در جنوب استان همدان واقع شده است و به زون ماگمایی-دگرگونی سنندج-سیرجان تعلق دارد. واحد های سنگی موجود شامل اسلیت، فیلیت، شیست های آندالوزیت-گارنت دار، شیست های سیلیمانیت دار، هورنفلس، واحد پگماتیتی و آبرفت های عهد حاضر است. مهم ترین واحد زمین شناسی موجود توده گرانیتوییدی الوند به سن ژوراسیک میانی است. حضور تورمالین های با چندرنگی قهوه ای-سبز و تورمالین های خودشکل آبی رنگ احتمالا از نوع ایندیکولیت از مشخصات بارز تورمالین های ناحیه زمان آباد هستند. بر اساس آنالیز الکترون میکروپروب انجام شده روی کانی تورمالین و به کمک نمودارهای مختلف می توان گفت که تورمالین موجود در پگماتیت های گرانیتی از نوع شورل و تعداد اندکی نیز از نوع فوییتیت بوده است، ضمنا تورمالین های موجود در پگماتیت هورنفلس ها از نوع شورل و تعدادی نیز تمایل به قطب دراویت دارند. بر اساس پژوهش های انجام شده تورمالین موجود در پگماتیت های گرانیتی از نوع قلیایی و جایگاه خالی و تورمالین موجود در پگماتیت های هورنفلس ها از نوع قلیایی هستند. ویژگی های متعدد تورمالین متعلق به پگماتیت های گرانیتی از قبیل خودشکلی، وجود نداشتن زون بندی شیمیایی، زیاد بودن مقدار Al و Fe/Fe+Mg، نقصان در جایگاه X تورمالین ها و وجود سنگ میزبان گرانیتوییدی فقیر از Li و پگماتیت و آپلیت های وابسته به آن حاکی از ماگمایی بودن آنها است. هم چنین قلیایی بودن، نبود نقصان در جایگاه X، مقدار بالای منیزیوم، پایین بودن مقدار Al و Fe/Fe+Mg در تورمالین موجود در پگماتیت هورنفلس ها و وجود سنگ میزبان از نوع متاپلیت های فقیر از Ca، متاپسامیت ها و سنگ های کوارتز-تورمالینی نشان دهنده گرمابی بودن این مجموعه است.