راهکارهای تربیتی سوره یوسف (ع) بر اساس مفهوم روان شناختی «دفاع روانی»

یکی از عناصر بنیادین در بحث شخصیت، شناخت سازوکارهای دفاع روانی و نوع برخورد با آنهاست. «سازوکار‌ دفاع روانی» به تدابیر هیجان مداری گفته می‌شود که انسان آن‌ها را برای کنترل تنیدگی‌ها، ناکامی‌ها و ناامیدی‌ها به کار می‌گیرد تا آسیب‌های روانی را کاهش دهد. این نوشتار پژوهشی میان‌رشته‌ای است که به روش تحلیلی توصیفی و با هدف بازشناسی مفهوم روان‌شناختی «سازوکار دفاع روانی» در سوره یوسف(ع) و تبیین راه‌کارهای تربیتی نسبت به این رفتارها و ارایه‌ی راهبردهای قرآنی برای دستیابی به شیوه‌ی برخورد صحیح با رفتارهای ناسازگارانه‌ی افراد نگاشته شده است. پرسش تحقیق عبارت است از اینکه «قرآن کریم در سوره یوسف(ع) چه راهبردهایی را برای تربیت جامعه توصیه می‌کند تا‌ رفتارهای ناسازگاری‌ که با مفهوم دفاع روانی قابل تحلیل‌اند، مدیریت و اصلاح شوند؟» مقاله حاضر، با عرضه مفهوم روان‌شناختی «سازوکار دفاع روانی» به قرآن کریم به تبیین نظر قرآن درباره موضوع و ارایه راهبردهای قرآنی برای دستیابی به آن پرداخته است. از نتایج این مطالعه، تبیین شش سازوکار «دلیل‌تراشی، فرافکنی، بی‌ارزش‌سازی و عقلی‌سازی، پیوندجویی و آلایش ساختگی» و شش راه‌کار تربیتی در سوره یوسف(ع) است که دو راه‌کار «تفسیر رفتار و اطمینان‌بخشی» بین روان‌شناسی و آموزه‌های قرآنی مشترک و چهار روش جدید شامل «حمایت خانوادگی، حساسیت‌زدایی، تذکر و داستانسازی» است. نتیجه اینکه، در قرآن کریم، رفتار مناسب در مواجهه با این افراد، به شکلی ارایه شده تا با افزایش دانش و اراده در بین افراد جامعه، بتوانند حقارت درونی خود را رفع و عزت نفس خود را بیابند.