بررسی و نقد تصحیح تذکره الاولیاء عطار به ‏اهتمام محمدرضا شفیعی کدکنی

تذکره الاولیاء از مهم‏ترین منابع عرفانی فارسی در شرح احوال و سخنان مشایخ صوفیه است. عطار نیشابوری این اثر را با توجه به آثار تالیف‏ شده پیش از خود مانند طبقات‏ الصوفیه، حلیه ‏‏الاولیاء، رساله قشیریه و کشف ‏‏المحجوب هجویری نگاشته است. رینولد الن نیکلسون در بین سال‏های 1322 ق. (1905 م.) تا 1325 ق. (1907 م.) معتبرترین تصحیح انجام‏ گرفته از این کتاب را انجام داده بود. پس از آن، شفیعی‏کدکنی در سال 1398 با انجام‏ تصحیح دیگری از تذکره الاولیاء، گره مفهومی بسیاری از واژگان، ترکیبات و عبارات آن را گشود و مجال پژوهش‏های بعدی را درباره این کتاب فراهم آورد. با وجود این، به نظر می‏رسد در متن ارایه‏شده، کاستی‏هایی راه یافته است که البته در مقایسه با متن کتاب و دشواری‏های مفهومی آن، خطاهای آشکاری نیست. در این پژوهش، کوشش شده است با روش توصیفی تحلیلی، کاستی‏ها و نابسامانی‏های موجود در تصحیح تذکره الاولیاء در هفت قالب کلی «کاستی‏های نسخه اساس»، «عدول از نسخه اساس»، «تصحیف»، «گزارش نادرست»، «بدخوانی»، «تعلیقات نارسا» و «سایر کاستی‏ها» مشخص شود. برای بررسی دقیق‏تر، از منابع کتابخانه ‏ای مانند نسخه ‏های خطی به‏کاررفته در تصحیح و گاهی نسخه‏ های دیگر استفاده شده است. یافته‏ های پژوهش نشان می‏دهد کیفیت تصحیح در بخش اول تذکره الاولیاء، درخور مقایسه با بخش دوم نیست؛ البته اصلی‏ترین عامل این دوگانگی، تحریر دوگانه کتاب و تفاوت کتابت آن در نسخه‏ های خطی است که گاهی با خطاهای مصحح همراه شده و اشتباهاتی را به وجود آورده است.