تاملی درباره پدیده پوپولیسم و انواع آن

شاید بتوان گفت که یکی از نشانه های مهم زمانه کنونی در قرن بیست و یکم، افزایش رو به رشد پوپولیسم در ابعاد مختلف است، پیروزی های پوپولیست ها در انتخابات کشورهای مختلف، موید این گزاره است. اما پوپولیسم چیست؟ و پوپولیست کیست؟ پوپولیسم از سنخ مفاهیم پرچالشی است که هر چند، بسیار مهم هستند اما تعریفی واحد و مورد توافق از آنها وجود ندارد. در مقاله حاضر از دوگانه «پوپولیسم راست» و «پوپولیسم چپ» و تعریف و تفاوت های آنها سخن گفته می شود. پوپولیسم راستی که درونمایه آن، ملی گرایی، مهاجرت ستیزی، دشمنی با احزاب حاکم، سیاستمداران و فساد آنان است و دارای هفت شاخص «انتقاد از نخبگان و تکیه بر شعور متعارف»، «نمایندگی کامل از مردم مقدس»، «اهمیت رهبر و بی اهمیتی تشکیلات (جامعه بی میانجی)»، «پوپولیسم، زاده دموکراسی اما خطری برای آن»، «غیریت ساز بودن پوپولیسم»، «ضد لیبرال بودن پوپولیسم» و «نمایندگی اخلاقی و نه سیاسی داشتن پوپولیسم» می باشد. در ادامه، پوپولیسم چپ با توجه به آثار دو نظریه پرداز برجسته آن یعنی ارنستو لاکلایو و شانتال موفه توضیح داده می شود که متعهد به روایت مارکسیستی و منتقد هژمونی نیولیبرالیسم است و پوپولیسم را بحران سیاسی لیبرال دموکراسی می داند، بنابراین پوپولیسم چپ نه خواستار گسست از دموکراسی لیبرال بلکه به دنبال تحکیم و گسترش دموکراسی در برابر یک مخالف مشترک بنام الیگارشی است که تحت سیطره نیولیبرالیسم بر مردم مسلط شده است، به همین دلیل از «بازگشت به سیاست» یا «بازگشت به مردم» سخن بمیان می آورد.