تجزیه برهم کنش ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه در ارقام و لاین های کلزای زمستانه با استفاده از روش چندمتغیره اثرات اصلی جمع پذیر و برهم کنش ضرب پذیر

بررسی ژنوتیپ های مختلف تحت شرایط محیطی متفاوت به به نژادگران در شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار کمک می کند. در این راستا تعداد 13 لاین و رقم کلزای زمستانه در شش ایستگاه پژوهشی مناطق سرد و معتدل سرد کشور (اصفهان، همدان، کرج، کرمانشاه، خوی و زرقان) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال زراعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور تجزیه برهم کنش ژنوتیپ × محیط از روش چندمتغیره اثرات اصلی جمع پذیر و برهم کنش ضرب پذیر (AMMI) استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که به ترتیب 50/26، 4/68 و 23/49 درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، اثر ژنوتیپ و برهم کنش ژنوتیپ × محیط بود. نتایج نشان داد که پنج مولفه اصلی مدل AMMI معنی دار بودند و 85/4 درصد از تغییرات برهم کنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. نمودار بای پلات میانگین عملکرد دانه و اولین مولفه اصلی برهم کنش برای ژنوتیپ ها و محیط ها نشان داد که ژنوتیپ G13 با عملکردی بیش از میانگین و کمترین مقدار نقش در ایجاد برهم کنش از نظر اولین مولفه اصلی برهم کنش به عنوان ژنوتیپ پایدار و با عملکرد بالا شناخته شد. همچنین محیط های زرقان و خوی به دلیل داشتن برهم کنش بالا، به عنوان ایده آل ترین محیط ها برای تمایز و جدا کردن ژنوتیپ های کلزای زمستانه شناخته شدند. تجزیه خوشه ای محیط های مورد مطالعه را به سه گروه تفکیک کرد. قرار گرفتن هر دو سال آزمایش مکان های اصفهان، همدان و زرقان هر کدام در یک گروه نیز بیانگر قابلیت پیش بینی و تکرارپذیری بالاتر این مکان ها نسبت به سایر مکان ها است. در مجموع، ژنوتیپ G13 با داشتن میانگین عملکرد دانه 4086/02 کیلوگرم در هکتار و پایداری عمومی بالا برای کشت در اقلیم سرد و معتدل سرد کشور پیشنهاد می شود.