رویکرد علم بومی و جهانی در ایران و ضرورت تعامل بین آن ها

در حال حاضر ساختار و سازمان علم در کشور بیش از هر زمان دیگر با تداوم چالش مهم دو رویکرد عمده علم بومی و علم جهانی روبرو است. طرح و بررسی کلامی این موضوع به گذشته های بسیار دور از جمله در کار مولفان اخوان الصفا در قرن پنجم هجری در جهان اسلام و با شرح مبسوط جفرافیای دانش در مقدمه کتاب رسایل آن ها مربوط می شود. بنا به دلایل مختلف این موضوع طی قرن ها هیچ گاه در کانون بررسی های فلسفی و کلامی مورد توجه نبوده است. تحقیق پیرامون جوانب مختلف علم در ایران از منظر معرفت شناختی و جامعه شناختی تقریبا به سال های قبل از انقلاب باز می گردد. طی دهه های اخیر عوامل متعددی سبب تقویت تمایل به تاسیس و توسعه علم بومی و تشدید چالش های آن در استفاده از علم جهانی را موجب شده است. عدم توسعه پایدار علم در کشور، بحران در نظام کارایی آن، عدم کفایت سیاست ورزی علم نوین در کاهش معظلات ملی، تردید در قبال تمربخشی نظریه های علمی مدرن در قبال ساختار پیچیده اجتماعی و فرهنگی کشور و نیز آمیختگی مقاومت فرهنگی همراه با خرده فرهنگ های متعارض با بنیادهای دانش نوین، زمینه رویش و پذیرش انگاره های علم بومی یا بومی شدن علم را موجب شده است. در حالی که ویژگی شناخته شده علم چه در دنیای باستان و چه در ازمنه جدید همانا فرامکانی و فرازمانی ماهیت علم است و یا به عبارت دیگر گفته می شود ساحت علم در ادراک و تفسیر آن از یک مقیاس جهانی پیروی می کند. در این رویکرد علوم عاری از هر نوع تعین مکانی قابلیت تولید، پذیرش، انتشار و کاربرد را در جغرافیای جهان پیدا می کنند. موضوعی که در این مقاله بدان پرداخته می شود بررسی به شیوه ای تحلیلی و نقادانه از جنبه ها و جهت های هر یک از رویکردهای فوق در یک فرایند معرفت شناسانه است. به عبارت دیگر هدف از تولید این نوشتار نقد و بررسی جنبه های متعارض این دو وجه از علم و تدقیق راهبردهایی ممکن جهت برساخت نوین از معرفت شناسی بومی در تعاطی و تعامل با ساحت علم جهانی است.