ضرورت حشر موجودات و بررسی تفصیلی حشر حیوانات از دیدگاه حکمت متعالیه

هر ممکن الوجودی در نظام خلقت الهی، نیازمند دو چیز می باشد: یکی فاعل برای ایجاد شدن و دیگری هدف و غایتی برای حرکت و سیر به سوی آن. اساسا مقتضای نظام علی و معلولی نیز، چیزی جز این، نیست. حرکت به سوی غایت و هدف، فارغ از نوع موجودات، ویژگی ذاتی هر ممکن الوجودی است. بر اساس امتناع تسلسل در دایره علل، این غایت نهایتا به غایتی منتهی می شود که خود، دیگر غایتی ندارد و آن غایت الغایات و همان واجب الوجود می باشد. حیوانات نیز به علت وجود امکانی شان، از این قاعده مستثنی نیستند. بر اساس آیات قرآن و احادیث وارده از معصومین(ع) نیز، این امر به طرق مختلف بیان شده است. این بازگشت به سوی غایت نهایی، که از آن به «حشر» تعبیر می شود، در مورد حیوانات بر اساس سیرت شان به دوگونه تقسیم می شود. یا در عالم با حیواناتی مواجهیم که دارای قوه خیال و حافظه اند، که حشر این ها بصورت مستقل صورت می گیرد و یا حیواناتی که فقط در مرتبه حس بوده و از آن بالاتر نمی روند، که اینها حشری مستقل نداشته و بازگشت اینها صرفا به رب النوع شان می باشد. بدین ترتیب وجه اشتراک همه حیوانات، حشر به سوی غایت نهایی و وجه تمایز آنها در استقلال و یا عدم استقلال حشرشان بر اساس نحوه وجودی شان می باشد. انسان‌هایی که نفس و سیرت شان، در این عالم، حیوانی شده است نیز، دارای حشری مستقل خواهند بود و ظهور صورت متناسب با آن سیرت، در قیامت خواهد بود.