سعادت و نسبت آن با دین در اندیشه ابن سینا و فیض کاشانی

این مقاله، با بهره گرفتن از روش تحلیلی- مقایسه ای، به بررسی مفهوم سعادت و نسبت آن با دین در اندیشه ابن سینا و فیض کاشانی پرداخته است. فیض و ابن سینا با سیاق و بستر مشترک اسلامی نظرات قابل توجه و تاثیرگذاری را در باب سعادت بیان نموده اند. اما بررسی نظرات آن دو نشان می دهد که فیض در بحث سعادت کاملا خدامحور بوده و حصول سعادت اخروی و نیل به قرب الهی را از طریق شریعت و تعالیم انبیا الهی امکان پذیر می‌داند؛ در حالی که ابن سینا بر معرفت انسانی تاکید می ورزد. لذا می توان گفت که رویکرد ابن سینا به سعادت، فلسفی و رویکرد فیض کلامی و اخلاقی است. همچنین هر دو میان فضایل و سعادت ارتباط وثیقی برقرار می کنند. ابن سینا در تعریف فضایل و رعایت اعتدال، بر محوریت عقل و شایستگی های انسانی تاکید دارد. اما فیض بر نقش اموری مانند شناخت خداوند، شرع و امداد و عنایت الهی در این ارتباط اهمیت می دهد. هرچند ابن سینا نیز نقش دین، افاضه و وحی الهی را در دستیابی به سعادت مهم تلقی می کند، اما به جای نقش محوری، جایگاه حمایت کننده برای دین قایل است. برهمین سیاق تکامل انسان در بعد عقل نظری و عملی، مهم ترین عامل دستیابی به سعادت انسانی معرفی می شود.