طریقیت یا موضوعیت روش اجرای مجازات‏های سالب حیات (قسمت اول)

یکی از مهم‎‏ترین سوالاتی که در رابطه با شیوه اجرای احکام سالب حیات؛ اعم از حدود و قصاص نفس مطرح است، طریقیت یا موضوعیت روش‏های اجرای این احکام است. در قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران مصوب 1392 احکام سالب حیات حدی با تبعیت از فقه امامیه به سه بخش تقسم شده است: بخش اول شامل حدودی است که در مرتبه چهارم به مجازات اعدام منجر می‏شوند. بخش دوم شامل همه حدود باقیمانده به‏جز صلب و رجم می‏شود که این دسته نیز خود، به دو قسمت تقسیم می‏شوند؛ چراکه در یک قسم از آن، شمشیر به‎عنوان وسیله استیفای حد معین شده و در قسم دیگر هیچ گونه وسیله‏ای معین نشده است. در بخش سوم نیز صلب و رجم مورد بررسی قرار می‏گیرد.
این پژوهش، با بررسی قول فقها و ادله روایی و قرآنی در نهایت اثبات می‏کند که به‏جز صلب و رجم، در قصاص و سایر حدود، ابزارها و وسایل اجرای احکام طریقیت داشته و قابل تبدیل به ابزارهای جایگزین است. البته طریقیت داشتن به این معنا نیست که هر روشی را بتوان استفاده کرد؛ بلکه باید با توجه به سایر ادله، از جمله غرض شارع و امور یقینی، از جمله نفی مثله، محدوده و میزان طریقیت را روشن کرد. در بحث صلب و رجم نیز طبق ادله این دو جرم، ابزار و وسایل ذکرشده موضوعیت دارند.
در این شماره از مجله رسایل به بخش اول مقاله در جرایم حدی پرداخته شده است و در شماره بعد قصاص نفس پرداخته خواهد شد.