اضطراب مرگ در سالمندان ایرانی: یک مرور نظام مند و متاآنالیز

سالمندی یکی از مراحل حساس رشد انسان است که دارای ویژگیها و شرایط خاص خود می باشد، سلامت سالمندان از مهمترین این  مسایل است که دستابی به ان نیازمند توجه ویژه هم از طرف سیاستگذارن نظام سلامت و هم ارایه دهندگان خدمات به سالمندان می باشد، در این میان اضطراب مرگ از شایع ترین موضوعات سلامت روان سالمندان می باشد. زیرا این دوره مملو از انواع احساس کمبودها و ناتوانی هاست. از آنجایی که اضطراب مرگ سازه ای چند بعدی است میتوان انتظار داشت که بر بسیاری از جنبه های زندگی سالمندان تاثیرگذار باشد. مطالعه حاضر با هدف مرور نظامند و متاانالیز مطالعات منتشر شده در حوزه اضطراب مرگ سالمندان ایرانی صورت پذیرفت.

مطالعه از نوع توصیفی و روش اجرا مطالعه مرور سیستماتیک است. پژوهش حاضر به بررسی مطالعات فارسی زبان منتشر شده مرتبط با اضطراب مرگ در سالمندان ایرانی بین سال های 1390 تا 1398 پرداخته است. پس از جستجو در 4 بانک اطلاعاتی داخلی شامل پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران (Irandoc)، و بانک اطلاعات نشریات کشور (Magiran)، سامانه بانک مقالات پزشکی ایران (IDML) و بانک چکیده مقالات همایشها (سیویلیکا) با استفاده از کلید واژه های اضطراب مرگ، سالمند، سالمندان، تعداد 61 عنوان شناسایی شد. پس از غربالگری تعداد 33مطالعه که منطبق با معیارهای ورود و خروج بودند مورد بررسی نهایی قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده نرم افزار SPSS نسخه 22 و نرم افزار STATA ورژن 14 بودند.

نتایج نشان داد که 35/40 درصد مشارکت کنندگان زن و مابقی مرد بودند. میانگین و انحراف معیار سن مشارکت کنندگان 44/6±80/67 گزارش شد. میانگین و انحراف معیار اضطراب مرگ در سالمندان ایرانی با استفاده از پرسشنامه تمپلر41/2 ± 40/8 سال بود. نتایج نشان داد که میانگین نمره اضطراب مرگ در مردان بیشتر از زنان است. و سالمندان ساکن در سرای سالمندان بیشترین میانگین نمره اضطراب مرگ8/11 را به خود اختصاص دادند. مطالعات در سه بخش مقایسه (سه مطالعه) ، مداخله (یازده مطالعه)  وعوامل موثر بر اضطراب مرگ در سالمندان ایرانی (هجده مطالعه)  دسته بندی شدند . نتایج متاانالیز نشان داد که بین معنویت درمانی و کاهش اضطراب مرگ در سالمندان، ارتباط مثبت و معناداری وجود ندارد (P>0.05). در مطالعات با درمانهای معنوی و رفتاری،  میزان هتروژنیته معنادار بود و بدین ترتیب ارتباط مثبت و معناداری بین کاهش میزان اضطراب مرگ با درمانهای فوق مشاهده شد. 

نتایج مطالعه حاضر نشان دهنده میانگین پایین اضطراب مرگ سالمندان ایرانی می باشد. به نظر می رسد اعتقادات مذهبی، امیدواری به شفاعت ایمه و بزرگان دینی، امید به رهایی از سختی های زندگی دنیوی می تواند بر پایین بودن اضطراب مرگ گزارش شده توسط سالمندان ایرانی تاثیر گذار بوده باشد. نتایج متفاوتی از میانگین نمره اضطراب مردان و زنان گزارش شده است.   تفاوت یافته های مطالعات گوناگون ممکن است بر اثر نقش  فرهنگ و مذهب و آداب ورسوم حاکم بر جامعه و تفاوت نقش های زن و مرد و حتی میزان بیان ترس و اضطراب از جانب مردان  جامعه ما باشد. اغلب مردان تمایل کمتری برای بیان  احساسات شان، از جمله بیان ترس دارند. در مقابل، زنان تمایل بیشتری برای  بیان احساساتی  از قبیلترس دارند.  درمانها و مداخلات رفتاری و معنوی با تاثیری که بر معنایابی در زندگی سالمندان دارد منجر به کاهش اضطراب مرگ سالمندان گردید.