روش شناسی فرهنگی دعوت و جلب اطاعت در قیام عاشورا

این پژوهش با تحلیل و هم‌سنجی گزاره‌های تاریخی موجود در منابع کهن، این مسئله را واکاوی می‌کند: در قیام عاشورا، برای دعوت و جلب اطاعت عموم جامعه چه روشی در پیش گرفته شد؟ براساس یافته‌های پژوهش حاضر، دعوتگران این قیام، یعنی شخص امام‌حسین(ع) یا پیروان و فرماندهان ایشان، در درجه نخست نگرش‌سازی می‌کردند و جایگاه امام را در نگره اجتماع تبیین می‌کردند؛ سپس مشروعیت حکومت یزید را در فرهنگ دینی بازنمایی می‌کردند و رویکرد ارزشی و هنجاری قیام را آشکارسازی می‌کردند. این روش‌ها با سه ابزار استدلال، تکرار و ایجاد ناهماهنگی شناختی و تبیین تناقض‌ها اجرایی شده است؛ نیز در این قیام، گرایش‌سازی پیگیری شده است و دعوتگران آن، امام‌گرایی مبتنی‌بر منافع ابدی، شهادت‌گرایی مبتنی‌بر ارزش جهاد و هشداردهی در برابر آسیب‌های اطاعت‌نکردن و رویارونشدن با امام را دنبال کرده‌اند. درنتیجه، مشخص شد قیام عاشورا حرکتی همه‌جانبه در عرصه دین و سیاست و اجتماع بود که نوعی از فرهنگ‌سازی فراعصری را در حکم فرهنگ معیار پدید آورد. حرکتی که دعوت آن در دو روش نگرشی و گرایشی ناظر به گونه‌گونی مخاطبان سامان پذیرفته است و نقطه مطلوب آن، در دو لایه حداکثری در همراهی با قیام عاشورا یا حداقلی در همراهی‌نکردن با دشمنان قیام لحاظ شده است.