معرفی رساله کمال اظهری شیرازی به همراه تحلیل ساختاری و محتوایی آن

در این مقاله، بوداق اظهری شیرازی (ت. 991 ق.) و دیوان اشعار وی معرفی شده که نویسنده، آن را رساله کمال‏ نامیده است. درباره این شاعر گمنام عصر صفوی و دیوان اشعار او تاکنون پژوهشی انجام نشده است. کتابت دیوان او از 1030 ق. شروع شد و حداقل سرودن آن تا 1059 ق. طول کشید؛ از این اثر تنها یک نسخه خطی به خط خود شاعر در کتابخانه مدرسه سپهسالار وجود دارد که اینک در دست تصحیح است. نگارنده با رویکردی توصیفی تحلیلی مبتنی بر متن اشعار شاعر و مراجعه به منابع تاریخی عصر صفوی با پاسخ‏دادن به این پرسش که «اظهری کیست و دیوان اشعارش ازنظر ساختاری و محتوایی چه ویژگی‏هایی دارد؟» می‏کوشد ضمن معرفی نسخه با تحلیل محتوا و ساختار اشعار شاعر تاحد ممکن به شناخت وی و شعر او کمک کند؛ با بررسی‏های انجام‏شده مشخص می‏شود، دیوان شاعر دو دیباچه منثور و 10385 بیت در قالب‏های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی دارد. قصاید شاعر بیشتر به منقبت خاندان نبوت علیهم‏السلام به‏ویژه امیرمومنان (ع) و مدح سلاطین صفوی اختصاص یافته است. مضمون اصلی غزل‏ها نیز عشق مجازی است که گاهی به وقوع‏گویی و واسوخت‏سرایی نیز می‏انجامد. قطعات و مثنوی‏های او تبیین‏کننده اندیشه‏ها و وقایع زندگی او و دربردارنده هجو، هزل و ماده‏تاریخ است. بیشتر رباعیاتش درباره عشق سروده شده‏ است و مفاخره‏سرایی در همه قالب‏های شعری وی به‏فراوانی یافت می‏شود. افعال و واژه‏های کهن، تقلید از سبک گذشتگان و توجه به شاعران پیشین به‏ویژه خاقانی، انوری و حافظ در ساختار صوری و معنایی شعر او آشکار است.