بازخوانی نظریه افضلیت به ترتیب خلافت و پیامدهای آن

یکی از ویژگی هایاساسی خلیفه و امام که مسلمانان درباره اش اختلاف دارند بایستگی برتربودن او از سایر افراد امت است. برخی از علمای اهل سنت چنین شرطی را برای امام ضروری نمی دانند و تقدیم مفضول بر افضل را جایز می شمرند. در مقابل، شیعه امامیه و برخی از اهل سنت هرچند در ملاک افضلیت با هم اختلاف نظر دارند، آن را از شرط های لازم امامت می دانند. بسیاری از اهل سنت در بحث افضلیت، مصلحت را در آن می دیده اند که تا حد ممکن بحث از امامت را مسکوت بگذارند و در همین راستا و در دوره های بعد برای محو ماده نزاع، «ادعای افضلیت به ترتیب خلافت» را مطرح کردند. در این مقاله علاوه بر آنکه سیر تطور افضلیت را بررسی می کنیم، با استناد به آیات و روایات، ملاک های افضلیت مانند علم، تقوا، شجاعت، جهاد و قدرت بدنی را مطرح، و معضل پیش روی این نظریه را تبیین می کنیم. به همین دلیل اهل سنت و حتی خلفای سه گانه مسایل را به افضل ارجاع، و او را بر دیگران ترجیح می دادند. اساسی ترین پیامد این نظریه در بحث «تعارضات در روایات و قضاوت ها» است که در این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی افضلیت امام و نظریه «افضلیت به ترتیب خلافت» و پیامدهای آن بررسی می شود.