بررسی ترجیحات و میزان مشارکت جامعه دانشگاهی در کشاورزی شهری مورد مطالعه: منظر خوراکی دانشگاه سیستان و بلوچستان

پردیس خوراکی، نوعی فضای سبز دانشگاهی است که علاوه بر داشتن گیاهان خوراکی و دارویی، موجب تسهیل مشارکت جامعه دانشگاهی در فعالیت های کشاورزی و تولیدی منظر می شود. مزایای پردیس خوراکی شامل تولید مواد غذایی، کاهش هزینه های نگهداشت منظر، ارتقای حس تعلق به مکان و بهبود سلامت روانی دانشجویان است. در بسیاری از دانشگاه ها و موسسات آموزشی مختلف در دنیا، منظر خوراکی دانشگاهی در حال رونق گرفتن بوده و لذا این این مطالعه با هدف سنجش میزان مشارکت و حمایت جامعه دانشگاهی از منظر خوراکی دانشگاه سیستان و بلوچستان به انجام رسید.

در این تحقیق پیمایشی، نمونه ای به حجم 530 نفر از اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان با استفاده از نمونه گیری طبقاتی انتخاب شد. با استفاده از مطالعه منابع موجود، مخزن اولیه گویه های پرسشنامه، طراحی و جهت تعیین روایی گویه ها، از تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مولفه اصلی با چرخش متعامد واریماکس و برای تعیین پایایی ابزار، از ضریب آلفای کرونباخ (89/0) استفاده شد. گویه های پرسشنامه بر روی 2 عامل ساختار فیزیکی منظر و میزان مشارکت جامعه دانشگاهی در منظر بار شدند. تحلیل های آمار استنباطی این پژوهش توسط نرم افزار SPSS v.23 انجام شد. برای سوالات و اهداف تحقیق در بخش آمار توصیفی، از نمودارها و جداول آماری و به منظور بررسی نرمال بودن توزیع داده ها، از نمودارهای احتمال نرمال استفاده شد. به علاوه از آزمون های غیرپارامتری برای آزمون فرضیه های تحقیق در سطح معناداری 05/0 استفاده شد.

نتایج این تحقیق نشان داد، «سلامتی روحی» و «تغذیه از مواد تولیدشده در منظر خوراکی» مهمترین عوامل انگیزه بخش برای مشارکت جامعه دانشگاهی در پردیس خوراکی است. همچنین مشخص گردید تفاوت معناداری در انگیزه های داوطلبانه در میان بخش های جمعیت شناختی پاسخ دهنده وجود داشت. از بین سه گروه دانشجویان، اعضای هییت علمی و کارکنان؛ دانشجویان، بانوان و گروه سنی 30-20 سال بیشترین انگیزه مشارکت را دارند. در مورد ساختار فضایی و عناصر منظر، ایجاد فضای کشاورزی و باغ میوه دارای آبنما و جوی آب مطلوب است. لذا پرطرفدارترین ترکیب فضا و عناصر منظر (زمین کشاورزی و باغ میوه، آبنما و جوی آب، فضای غذا خوردن و توتستان) که هم واجد ابعاد عملکردی (تغذیه و فعالیت کشاورزی) و هم واجد ابعاد تفرجی و احساسی (آبنما و فضای غذاخوردن) است، می باید در طراحی منظر کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان در اولویت قرار گیرد. انتخاب بهترین ترکیب کاشت درختان میوه، از دیدگاه جامعه آماری متشکل از توت سفید، شاه توت، زردآلو، انگور یاقوتی و انجیر است. بهترین ترکیب کاشت سبزیجات و صیفی جات؛ سیب زمینی، ریحان، گوجه فرنگی و خیار و بهترین ترکیب کاشت گیاهان دارویی؛ گل گاوزبان، رزرماری، آلویه ورا، به لیمو و آویشن است.

این تحقیق ثابت کرد که با وجودی که بیشتر پاسخ دهندگان به مشارکت در پردیس خوراکی ابراز علاقه کردند، ظرفیت داوطلبانه جامعه دانشگاهی سیستان و بلوچستان برای احداث و نگهداشت پردیس خوراکی کافی نخواهد بود. لذا علاوه بر مشارکت علاقمندان به کشاورزی شهری، به نیروی کار حرفه ای نیز برای پروژه نیاز خواهد بود. همچنین استفاده از استراتژی های افزایش مشارکت کاربر و همچنین تشویق گروه های ویژه دانشجویان هدف، برای این دانشگاه بسیار مهم خواهد بود. به این ترتیب، نتایج به طور موثرتری می تواند برنامه ریزان را در تجربه مشارکت و حمایت اجتماعی از پروژه های فضای سبز مبتنی بر کشاورزی شهری آگاه سازد.