واکاوی ویژگی های صور خیال و عاطفه در شعرهای میرزاده عشقی

این جستار از طریق توصیف و تحلیل داده هایی که از مطالعات کتابخانه ای به دست آمده، به واکاوی عناصر خیال و عاطفه در سروده های عشقی می پردازد. پیکره متنی از 88 شعر شکل گرفته است. نتایج نشان می دهد که در بحث از صور خیال، کنایه بالاترین بسامد را دارد و این یافته از بعد خودانتقادی ادبی با پیش بینی خود شاعر، به مثابه منتقد اولیه منطبق است. در جایگاه های بعدی، به ترتیب استعاره، مجاز و تشبیه قراردارند. وی کنایه بعید به کار نبرده و فراوانی کنایه های قاموسی و ایما از انواع متناظر آن ها بالاتر است. در موضوع مجاز، بر اساس الگوهای شناختی معلوم می شود که عشقی شاعری به گزین و گزیده گو است و به خواننده و جلب توجه وی اهمیت می دهد. بسامد مجاز در هزلیات بالاتر از میانیگن کل اشعار است و علاقه «صفت و موصوف» بیش ترین فراوانی را دارد. تشبیهات اغلب از نوع صریح، مفصل، مرسل و طرفین تشبیه غالبا حسی است و استعاره ها بیش تر از نوع مصرحه مجرده است و همگی این ها نشان از بارز بودن صفت سادگی دارد. از منظر عاطفی در شعر او «من شخصی» غلبه دارد و «من اجتماعی» در جایگاه بعد از آن قرار می گیرد و این بر خلاف باور عمومی درباره جایگاه عاطفه در شعر مشروطه است. واکاوی آثار عشقی از بابت هیجانات روان شناختی نشان می دهد که غم و حسرت همراه با یاس و دل سوزی مهم ترین هیجان های حاکم بر این شعرهاست که معرف غلبه هیجان منفی و بازدارنده بر نوع مثبت و پیش برنده است.