شناسایی کانون های فعالیت تاوایی نسبی تراز 500 هکتوپاسکال موثر بر بارندگی در ایران

به منظور واکاوی همبستگی بین بارندگی بخش های مختلف ایران با پراکنش زمانی و مکانی کانون های فعالیت تاوایی نسبی، مقادیر ماهانه تاوایی نسبی در بازه زمانی 2017-1981 با استفاده از باد مداری و نصف النهاری پایگاه داده های بازتحلیل NCEP-DOE در تراز فشاری 500 هکتوپاسکال در محدوده مکانی 10تا70 درجه شرقی و 10تا70 درجه شمالی محاسبه شد. داده های بارندگی ماهانه کشور نیز در همان بازه زمانی از 97 ایستگاه سینوپتیک کشور دریافت شدند. آن گاه با استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی، کانون های فعالیت تاوایی نسبی در منطقه مورد مطالعه و کانون های بارشی کشور شناسایی شدند. سپس تحلیل همبستگی کانونیکال بر روی نمره عاملی این کانون ها اجرا شد و با شناسایی سه ترکیب خطی مختلف، محدوده های فضایی فعالیت تاوایی نسبی موثر بر بارندگی بخش های مختلف کشور شناسایی شدند. در ترکیب خطی اول تغییرات تاوایی نسبی تراز 500 هکتوپاسکال در محدوده خاورمیانه و مدیترانه شرقی با بارندگی شرق کشور، به میزان 0.7 همبستگی مثبت دارد و در صورتی که مقادیر تاوایی نسبی در محدوده یاد شده مثبت باشد، بارندگی در شرق کشور افزایش می یابد. در ترکیب دوم تغییرات تاوایی نسبی تراز یاد شده در محدوده شرق اروپا با بارندگی سواحل جنوبی دریای خزر به میزان 0.65 همبستگی منفی دارد. بدین معنی که هر چه تمایل مقادیر تاوایی نسبی روی شرق اروپا به سمت مقادیر منفی تر باشد، بارندگی در حاشیه جنوب غربی دریای خزر بیش تر می شود. در ترکیب سوم نیز تغییرات تاوایی نسبی روی منطقه چرخندزایی ترکیه و قبرس نیز با بارندگی شمال غربی ایران به میزان 0.5 همبستگی مثبت داشته و تاوایی مثبت در آن محدوده منجر به افزایش بارندگی در شمال غربی کشور می شود. این سه ترکیب خطی در مجموع 82.5 درصد از پراش مشترک بین تاوایی نسبی و بارندگی را توضیح می دهند.