بررسی اسانس گونه های مختلف جنس جعفری کوهی (Pimpinella) در رویشگاه های ایران و کاربرد آنها

جنس Pimpinella متعلق به تیره چتریان است و در اروپا، آفریقا و آسیا، 150 گونه دارد. 6 گونه از 22 گونه موجود در ایران بومی هستند. گونه های Pimpinella به عنوان هضم کننده غذا، ضدانگل و ضدقارچ، ضدمیکروب، ضدنفخ، ضددرد، ضدصرع و ضدتشنج، خلط آور، اشتها آور، معرق و التیام دهنده استفاده می شوند. میزان اسانس در گونه ها و اندام های مختلف جنس Pimpinella بسیار متفاوت است. بازده اسانس از 4/0درصد در ساقه و برگ گونه P. affinis تا 5/7درصد در بذر گونه P. deverroides متغیر است. کموتیپ های لیمونن (80درصد) و ترانس- آلفا- برگاموتن (90درصد) برای گونه P. affinis معرفی شدند. آنتول (90درصد) در اسانس P. anisum، بتا- بیزابولن (50درصد) در اسانس P. aurea، لیمونن (63درصد) در اسانس P. barbata، لیمونن (82درصد) و پری گایجرن (67درصد) در اسانس P. puberula و P. deverroides ترکیب های عمده هستند. در P. eriocarpa پری گایجرن (59درصد)، لیمونن (6/17درصد) و المیسین (5/12درصد) شناسایی شد. بتا- کاریوفیلن (40درصد) و ژرماکرن دی (29درصد) در اسانس P. kotschyana و ژرماکرن دی (36درصد) در اسانس P. olivieroides شناسایی شد. در P. khorasanica ترانس- بتا- فارنزن (54درصد) و در گونه P. khayami پری گایجرن (32درصد) وجود داشت. در P. tragioides ترانس- آلفا- برگاموتن (77درصد) و پری گایجرن (87درصد) معرفی شد. در اندام های P. tragium ترکیب های ژرماکرن دی (34درصد)، ژرماکرن بی (18درصد)، بتا- پینن (23درصد) و سابینن (3/12درصد) شناسایی شد. آثار ضدمیکروبی اسانس تعدادی از گونه های جنس Pimpinella شامل P. kotschyana، P. puberula، P. khorasanica و P. khayami بر ضدباکتری های گرم منفی و مثبت تایید شد. بعضی از ترکیب های شیمیایی موجود در اسانس اندام های مختلف جنس جعفری کوهی مانند ترانس- آنتول، بتا-بیزابولن، ترانس- آلفا- برگاموتن و المیسین در صنایع داروسازی و آرایشی بهداشتی کاربرد بسیار دارند.