بازخوانی تجربه «پرسه زنی» در رمان فارسی دهه هشتاد (مطالعه موردی: رمان «چرخ دنده ها»، نوشته امیر احمدی آریان)

پرسه‌زنی گونه‌ای از گذران اوقات فراغت در جوامع شهری پیشرفته است که اغلب به‌صورت انفرادی و با نیت تفریح، لذت و تفکر انجام می‌گیرد. گفتمان‌های فرهنگی و سیاسی حاکم بر شهر، کیفیت تجربه پرسه‌زنی را تحت تاثیر قرار‌می‌دهند. به‌دنبال نوسازی و توسعه شهرهای ایران، پدیده پرسه‌زنی در میان قشرهای مختلف اجتماعی، به‌ویژه جوانان، رواج پیدا کرده‌است. این پژوهش بر‌اساس رویکرد مطالعات فرهنگی به بررسی نحوه بازنمایی تجربه پرسه‌زنی در رمان فارسی چرخ‌دنده‌ها(1388)، نوشته امیر احمدی‌آریان می‌پردازد. به این اعتبار، رمان را به مثابه یک میانجی برای فهم تحولات فرهنگی جامعه در نظر گرفته‌ایم. از آن‌جا که هدف ما مطالعه و تفسیر تاثیرات متقابل سوژه و فضای اجتماعی در متن ادبی است، در این پژوهش از روش تحلیل مقوله‌ای محتوا با واحد مضمون استفاده کرده‌ایم و در ‌پی پاسخ به این پرسش هستیم که انگیزه و نقطه عزیمت سوژه برای پرسه‌زنی چیست؟ در طول پرسه‌زنی چه تعاملاتی با خود، دیگری و فضای شهر برقرار می‌کند و در نهایت چه فرجامی می‌یابد؟ در فضای داستان، ایدیولوژی‌های حاکم، چگونه بر کیفیت پرسه‌زنی سوژه متنی تاثیر می‌گذارند؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد رویکرد گزینشی جامعه نسبت به مدرنیسم، بر ادراک سوژه از شهر تاثیر مخربی دارد و تجربه پرسه‌زنی را تلخ و آشفته می‌کند. سوژه پرسه‌زن از فرهنگ شهرنشینی بی‌بهره است اما مواهب دنیای شهر را مطالبه می‌کند. انگیزه اصلی او در این رمان، کامیابی، تفریح و بازپس‌گرفتن جوانی ازدست‌رفته بوده‌است. آنچه تجربه می‌کند، تحقیر، بیگانگی و بی‌هنجاری است. او راه چاره را در خشونت ورزیدن، انتقام‌گیری و جنون می‌یابد و در نهایت خودکشی می‌کند.