تاثیر اسید سالیسیلیک بر عملکرد پنبه و القای مقاومت علیه تنش زیستی

سابقه و هدف :

تنش های زیستی عملکرد و اجزای عملکرد پنبه را تحت تاثیر قرار می دهند. بیماری سوختگی برگی آلترناریایی ناشی از Alternaria alternata یکی از بیماری های برگی بسیار شایع پنبه (Gossypium spp.) می باشد که در اکثر مناطق کشت پنبه وجود دارد. مهار بیماری از طریق مقاومت ژنتیکی به دلیل فقدان سطح مقاومت بالا در ارقام تجارتی قابل کنترل نیست. در دهه های اخیر موثر بودن نمک های تحریک کننده مقاومت علیه بیمارگرهای گیاهی به عنوان روش دوستدار محیط زیست برای مهار بیماری های گیاهی مطرح شده است. از این رو، تاثیر اسید سالیسیلیک بر مهار بیماری، رشد گیاه و برخی از ویژگی های بیوشیمیایی دو رقم از پنبه (Gossypium hirsutum L.) شامل ساحل و گلستان تحت تنش بیمارگر A. alternata انجام شد.

آزمایش با چهار سطح مختلف اسید سالیسیلیک (0، 5/0، 1 و 5 میلی مولار) به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی و با چهار تکرار در شرایط مزرعه طراحی شد. گیاهان پنبه 20 روزه توسط محلول اسید سالیسیلیک محلول -پاشی شدند و محلول پاشی دو مرتبه با فاصله 14 روز تکرار شد. تاثیر اسید سالیسیلیک بر تغییر صفات رشدی (ارتفاع بوته و تعداد شاخه زایا)، عملکرد و شاخص بیماری در دو رقم از پنبه شامل ساحل و گلستان ارزیابی گردید. هم چنین، تغییر میزان فنل کل، فعالیت پراکسیداز و میزان مالون دی آلدیید با استفاده از روش های مبتنی بر رنگ سنجی اندازه گیری شد.

نتایج نشان داد که جدایه A. alternate مورد استفاده در این بررسی روی رقم های پنبه بیماری زا بوده است. اگرچه، رقم گلستان در مقابل بیماری لکه برگی آلترناریایی حساسیت بیشتری نسبت به رقم های دیگر ساحل داشته است. کاربرد اسید سالیسیلیک روی برگ عملکرد، شاخص بیماری، کل فنل، فعالیت پراکسیداز و میزان مالون دی آلدیید را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار می داد. این ترکیب در غلظت 5 میلی مولار با افزایش معنی دار میزان ترکیب های فنلی و فعالیت پراکسیداز، کاهش مالون دی آلدیید، تنش اکسیداتیو را کاهش می داد که با کاهش شدت بیماری همراه بود. عملکرد و تنش اکسیداتیو در رقم ساحل به طور معنی داری بیشتر از رقم گلستان تحت تاثیر قرار می گرفت. ارتباط بین شاخص بیماری و عملکرد، هم چنین تجمع فنل، فعالیت پراکسیداز و میزان مالون دی آلدیید در برگ و شاخص بیماری در حضور غلظت های مختلف اسید سالیسیلیک به صورت مدل های رگرسیونی به دست آمد.

بر اساس نتایج این پژوهش، اسید سالیسیلیک با کاهش آلودگی به A. alternata و کاهش تنش اکسیداتیو، عملکرد مطلوبی را برای گیاهان پنبه فراهم می کند. اگرچه، موثر بودن آن بین دو رقم پنبه مورد بررسی متفاوت بوده است. از این رو، استفاده از اسید سالیسیلیک به عنوان یک رهیافت زیست فن آور می تواند برای بهبود مقاومت به بیماری لکه برگی آلترناریایی پیشنهاد شود.