بررسی تطبیقی انتلکتوئلیسم ایرانی - عراقی در رمان های «دایی جان ناپلئون» نوشته ایراج پزشکزاد و رمان «بابا سارتر» نوشته علی بدر

درباره انتلکتویلیسم پژوهش‌های ارزشمندی در رمان‌های عربی انجام شده است. نوشتار پیش رو نیز می کوشد تصویری از انتلکتویلیسم ایرانی - عراقی را از راه مطالعه دو رمان «دایی جان ناپلیون» نوشته ایرج پزشکزاد و رمان «بابا سارتر» اثر نویسنده عراقی علی بدر ارایه دهد. با این تعریف که انتلکتویلیسم با مفهوم روشنفکر تفاوت دارد و منظور فرهنگ سنتی است که برخی فرهیختگان بی‌آنکه از آن نشانی داشته باشند، مدعی آن‌ هستند. در این راستا وجوه اشتراکات فرهنگی بین ایران و عراق بررسی می‌شود تا از این رهگذر تصویری از دوره فوکلیسم به قول ایرانی‌ها و افندی (کت و شلوارپوش) در گفتار عربی که بر این دو جامعه حاکم بود، ارایه شود. این پژوهش تطبیقی براساس مکتب آمریکایی برای تبیین مشترکات ادبی بین دو رمان تهیه شده و کوشد با درنظرداشتن افکاری که هردو نویسنده درباره انسان فرهیخته دارند، بر مشترکات انتلکتویلیسم تمرکز نماید. در این راستا موضوعات مختلفی همچون غربت از خویشتن و خانواده، غش، حقیقت، فرهنگ، سطحی‌نگری شفاهی، روشن‌فکری، تصویرشناسی من و دیگری و سانچویی در دو رمان پیش گفته که با پدیده انتلکتویلیسم در دو کشور ارتباط دارد، بررسی و تحلیل می‌شود؛ همچنین با بررسی مفهوم فرهیخته و متفکر، تصویری از فرهیختگان در جامعه ایرانی و عربی و نیز فرهیخته گوشه‌گیری که در انزوا زندگی می‌کند و ادعا دارد از جامعه‌اش با فرهنگ‌تر است ارایه می‌شود. نتایج نشان می‌دهد که هردو نویسنده می‌خواهند زمانه فرهنگی حاکم بر دهه پنجاه و شصت میلادی را نشان دهند تا تصویری واضح از انتلکتویلیسم دو کشور ایران و عراق ارایه کنند.