تاملی بر سیر تمایز مقام گردآوری و مقام داوری در فلسفه و روش شناسی علم

توجیه پذیری گزاره های معرفتی یکی از دغدغه های مهم و اصلی فیلسوفان در تاریخ علم بوده است. طرح تمایز میان مقام گردآوری و مقام داوری نیز در راستای پاسخ گویی به این مساله است. هدف این مقاله، گزارش و تحلیل سیر این تمایز در فلسفه ی علم و نقد آن است. مقام گردآوری، ظرف اکتشاف قوانین و نظریه ها و مقام داوری، ظرف موجه ساختن آن نظریه هاست. موافقان تمایز گردآوری/داوری هر یک بنابر رویکرد فلسفی خویش، خوانش هایی ازاین تمایز داشته اند: تعاقب این دو فرآیند از بعد زمانی و منطقی، اخذ مقام گردآوری به عنوان فرآیندی واقعی در علم و مقام داوری به عنوان چارچوبی دستوری برای علم، گردآوری برخوردار از تحلیل تجربی در برابر تحلیل منطقی داوری، داوری متعلق به حیطه ی فلسفه ی علم و گردآوری مختص به حوزه های تاریخ، روان شناسی و جامعه شناسی علم، تفاوت پرسش های ناظر به هر یک از دو مقام، قابلیت تفکیک میان تاریخ درونی و بیرونی علم، گردآوری برخوردار از منظر تاریخی-توصیفی در برابر منظر منطقی-دستوری داوری. اخذ این تمایز در فهم روش علم قابل نقد است که عبارتند از: ابهام این دو فرآیند به لحاظ زمانی و منطقی، دخالت مولفه های منطقی در گردآوری، عدم انحصار تمایز به دو مقام و ضرورت تمایز حداقل سه گانه، دخالت مولفه های غیرعقلانی در داوری، عدم تبیین رشد فراهنجاری علم و تنوع روی آوردها در داوری.