ماهیت بیع معاطات دربسترعرف به مثابه حق شهروندی

بیع معاطات از جمله عقود دیر پا و رایج است که از دیر زمان در میان تمام اقوام وملل جریان داشته است؛ بیعی که غالبا آن را بیع بدون لفظ یا داد و ستد بدون صیغه ایجاب وقبول می شناسند.دیدگاه های متفاوتی در مورد صحت یا عدم صحت این بیع وجود دارد، چنان که فقهای متقدم امامیه و شافعیه قول به عدم صحت آن داده اند، عده ای قایل به اباحه تصرف و عده ای قایل به ملکیت جایزه یا لازمه شده اند، معتقدان به صحت بیع معاطاتی به دلایلی چون کتاب و سنت و قاعده رفع عسر و حرج استناد کرده اند، اما توجه به نقش عرف، برجسته تر و مهمتر از سایر ادله است چرا که سایر ادله در این دسته از احکام به نحوی متاثر ازعرف و یا موید حجیت دلیل عرفند چون در اکثر احکام معاملات ،سیره شارع همواره امضایی است ؛ و از آنجایی که این دسته از احکام برای تامین مصالح و نظم امور در جامعه ایجاد شده ، خواست مردم در نحوه شکل گیری آن باید مورد توجه واقع شود ،و شارع هم در این موارد راه جداگانه ای را نپیموده و همواره روشش امضاء این گونه احکام بوده ،مگر در مواردی خاص مثل ربا که شارع به خاطر مفاسدی که این مورد دارد به صراحت مخالفت خودش را بیان کرده است.
در واقع، تغییر نگرش  فقها درطول زمان در اکثر احکام معاملات ناشی از توجهشان به تاثیر عرف و واقعیت‌های زندگی  در احکام و قوانین بوده است. اما هنوز هم کماکان در مسایل عدیده فقهی حقوقی نقش تاثیر گذار عرف نادیده انگاشته می شود؛ حال آنکه کارآمدی قوانین شرعی و حقوقی در گرو توجه به واقعیات عرفی به خصوص دانستن بیع های جدید من جمله ماهیت معاطات درراستای حق شهروندی است.