بررسی روند تغییرات سنجه ‏های سیمای سرزمین با استفاده از روش تحلیل گرادیانت شهری روستایی (مطالعه موردی: کلان شهر تهران)

کشف تغییرات الگوی سیمای سرزمین در مناطق شهری برای حفظ امنیت محیط زیست و تشویق به توسعه پایدار از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان، با توجه به ظرفیت سنجه‏های فضایی برای توصیف ساختار سیمای سرزمین، این سنجه ها می‏توانند ابزاری ارزشمند برای شناسایی الگوهای رشد در کلان شهرها باشند.

هدف از این تحقیق تحلیل گرادیانت شهری روستایی سنجه ‏های سیمای سرزمین در کلان شهر تهران در سال 2018 و آنالیز روند تغییرات آن ها، به منظور بررسی تغییرات مکانی زمانی الگوی سیمای سرزمین، بود.

برای محاسبه سنجه ‏ها روش پنجره متحرک در دو سطح سیمای سرزمین و کلاس به کار گرفته شد. برای این منظور از تصاویر ماهواره لندست 8 استفاده و پوشش زمین در چهار طبقه انسان‏ ساخت، اراضی باز، پوشش گیاهی، و آب به صورت نظارت شده دسته‏ بندی شد. برای تحلیل گرادیانت ترانسکت‏هایی با ابعاد Km4Km*4 در چهار جهت مرکز شمال شرق، مرکز جنوب غرب، مرکز شمال غرب، و مرکز جنوب غرب به مرکزیت منطقه 12 شهرداری تهران، در نرم افراز GIS 10.2، هدایت شد.

یافته ‏ها نشان داد در سطح سیمای سرزمین با نزدیک شدن به مرکز تجاری کلا‏ن‏شهر تهران تعداد و تراکم لکه ‏ها افزایش و به سمت روستا شاخص متوسط شکل سیمای سرزمین تغییرات نسبتا یکنواختی دارند. در سطح کلاس نیز با افزایش فاصله از مرکز تجاری کلان‏شهر تهران درصد سیمای سرزمین لکه‏های انسان‏ساخت و اراضی باز در حال افزایش و لکه‏های پوشش گیاهی در حال کاهش است.

توسعه شهری موجب افزایش تراکم لکه‏ ها در سیمای سرزمین شده است؛ طوری که در ترانسکت مرکزی پیوستگی سیمای سرزمین کاهش و ازهم گسیختگی اجزای ساختاری سیمای سرزمین افزایش یافته است. تغییر کاربری‏ اراضی باعث گسترش شهر به سمت روستا و تاثیر منفی بر پوشش گیاهی و منابع آبی شده است.