بررسی عوامل موثر بر آلودگی هوا: شواهد تجربی از بزرگترین تولید کنندگان کربن دی اکسید

طی دهه های اخیر رشد اقتصادی جهان و روند صنعتی شدن موجب افزایش مصرف انرژی شده است. بخش زیادی از افزایش تقاضای انرژی از منابع فسیلی تامین می شود و مصرف آن ها انتشار گاز های گلخانه ای و آلوده شدن هوا را به همراه دارد. بعد از انقلاب صنعتی فعالیت های انسان و آلودگی های ناشی از این فعالیت ها، مقدار گازهای گلخانه ای را به طور غیرطبیعی افزایش داده و محیط زیست کشورها را با آسیب جدی مواجه کرده است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر شناخت و بررسی عوامل موثر بر میزان انتشار گاز کربن دی اکسید به عنوان شاخصی برای کیفیت محیط زیست و آلودگی هوا است.

در مطالعه حاضر ابتدا با استفاده از آزمون های IPS وLLC مانایی متغیرها و سپس با کمک آزمون های پدرونی و کایو وجود هم انباشتگی بین متغیرهای مدل مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از تحلیل هم انباشتگی پانلی و برآوردگرهای FMOLS و DOLS رابطه بلند مدت بین انتشار کربن دی اکسید با متغیرهای تولید ناخالص داخلی، درصد استفاده از انرژی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر، آزادسازی تجاری، درصد شهرنشینی و توسعه مالی برای یازده کشور عمده انتشار دهنده CO2 طی دوره زمانی 2000 تا 2015 بررسی شد. جهت تجزیه و تحلیل و برآورد مدل از بسته نرم افزاری Eviews10 استفاده شده است.

 با توجه به این که متغیرهای الگو طبق آزمون های ریشه واحد ایم، پسران و شین IPS) و لوین، لین و چو LLC  جواب یکسانی در مورد مانایی متغیرها در سطح گزارش ندادند، برای پرهیز از وجود رگرسیون کاذب در تخمین ها، هم انباشتگی بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمون های هم انباشتگی کایو و پدرونی حاکی از وجود رابطه بلند مدت بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته مدل بود. همچنین آزمون های چاو و هاسمن نشان دادند که مدل حاضر، مدل پانل با اثرات تصادفی می باشد. در مرحله آخر برآورد مدل با استفاده از برآوردگرهای حداقل مربعات معمولی کاملا اصلاح شده (FMOLS) و حداقل مربعات معمولی پویا (DOLS) معنی داری تمام متغیرهای مورد بررسی بر میزان انتشار کربن دی اکسید ثابت شد. بر این اساس متغیرهای تولید ناخالص داخلی، درصد استفاده از انرژی تجدید ناپذیر تاثیر مثبت و همچنین متغیرهای آزادسازی تجاری، توسعه مالی، درصد شهرنشینی و درصد استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر تاثیر منفی بر میزان انتشار CO2 در کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا، هند، روسیه، ژاپن، آلمان، ایران، عربستان سعودی، کره جنوبی، کانادا و برزیل دارند. همچنین بررسی کشش متغیر وابسته نسبت به متغیرهای مستقل در هر دو مدل حداقل مربعات معمولی کاملا اصلاح شده و حداقل مربعات معمولی پویا نشان داد که متغیر سرانه تولید ناخالص داخلی بیشترین تاثیر را در افزایش انتشار کربن دی اکسید و متغیر شهرنشینی بیشترین اثر کاهشی را بر میزان انتشار این گاز گلخانه ای دارند.

با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر و بررسی رابطه ی متغیر وابسته با متغیرهای مستقل مدل، عواملی چون وضع قوانین سخت گیرانه مانند مالیات بر کربن، به کارگیری تکنولوژی نوین، تسهیل قوانین مربوط به اعمال تعرفه و گمرک کالا و خدمات، حرکت به سوی اقتصاد باز و همچنین استفاده از انرژی های پاک از قبیل انرژی بیوگاز، انرژی خورشیدی و انرژی باد در کاهش انتشار CO2 بسیار موثر می باشند.