مفهوم و ماهیت فقهی، حقوقی خون و فرآورده های خونی

از دیرباز که در دانش پزشکی، شناسایی بیماری ها و روش تشخیص و بهبود و چگونگی پیش گیری از آن ها را به انسان می آموزد شاید هیچ موضوعی مبهم تر از درک خون نبوده است. خون انسان به عنوان یک ماده حیاتی که نیازهای ضروری همه بافت ها و اعضای بدن به وسیله آن تامین می شود در مقایسه با سایر اعضاء بدن دارای ویژگی های خاص و متمایزی است و بدین جهت مورد توجه بشر و به طور خاص مورد نظر فقها، حقوق دانان و نظام های حقوقی داخلی و بین المللی قرار گرفته است.

این تحقیق از نوع نظری بوده و روش تحقیق به صورت اسنادی-کتابخانه ای و توصیفی-تحلیلی بوده است و نسبت به جنبه ه ای حقوقی موضوع، تحلیلات لازم صورت گرفته است.

با شناخت ماهیت فقهی و حقوقی این مایع حیاتی و همچنین فرآورده های آن می توان شناخت احکام دیگری از آن در زمینه مبانی و ماهیت طب انتقال خون اعم از مالیت، امکان و نحوه واگذاری خون، ارایه خدمات انتقال خون و همچنین مسئولیت های ناشی از آن، بالتبع، ابعاد مختلف آن به خصوص بعد اخلاقی واگذاری خون به جهت سودآوری و در نتیجه کالاانگاری آن و آثار طب انتقال خون که مورد مناقشات فقهی و حقوقی فراوان قرار گرفته تسهیل نمود.

در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت داری رعایت شده است.

خون و فراورده های خونی، بدون ایجاد نقصان خاصی در بدن که البته صرف نظر از بیماری‎ های نوظهور احتمالی برای دهنده خون مدنظر است جداپذیر از شخص و قابل ذخیره می باشد که از این حیث احکام حاکم بر مال منقول بر آن حاکم است. همچنین با عنایت به اینکه برای ترانسفوزیون خون و فرآورده های آن باید از وسایل مخصوص استفاده و آزمایشات خاصی صورت گیرد خون در زمره اموال قیمی قرار می گیرد؛ این امر مرتبط با نظم عمومی بوده و نمی توان در قراردادهای خصوصی همانند قراردادهای راجع به سایر اموال، ماهیت آن را مطابق اراده و تراضی طرفین، قرار داد و آن را مثلی قلمداد کرد.