بررسی کارکرد کنایه در «جنگنامه نادر» الماس خان کندوله ای

تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز مبانی اصلی بلاغت سنتی هستند که شاعر را در ساختن تصاویر مخیل یاری می رسانند. در این میان کنایه به دلیل پیوندی که با زبان عامه مردم دارد و از آبشخورهای آداب و رسوم و باورهای مردم بهره می گیرد، در انتقال اندیشه ها و تجارب، شگردی کاراتر و اثرگذارتر است. اساسا اعتبارسنجی کنایه در کنار تصویرآفرینی ای که دارد، به محتوای فکری آن وابسته است که می تواند اندوخته های ارزشمندی را در اختیار مخاطب خود قرار دهد. در این پژوهش به منظور بررسی و شناساندن بهتر کنایه در فرهنگ مردم، جنگنامه نادر، از الماس خان کندوله ای به روش توصیفی- تحلیلی بررسی شده است. این منظومه در قرن دوازده هجری سروده شده است و اثری حماسی در زبان کردی محسوب می شود. بررسی کنایه در منظومه جنگنامه نادر  نشان می دهد که الماس خان کندوله ای با آگاهی از نقش کم نظیر کنایه در گسترش زبان و انتقال افکار و باورها، و حفظ آداب و رسوم اجتماعی به گونه ای گسترده از این شگرد ادبی بهره برده است. کنایاتی که برخی دستاورد ادبی خود او بوده و زبان شعر او را مایه ورتر کرده است. نکته درخور تامل این است که بیشتر کنایاتی که از عواطف انسانی سرچشمه گرفته اند یا ژرف ساختی اسطوره ای، اعتقادی و اجتماعی دارند، نیز در تقویت جنبه های حماسی اثر یاری رسانده اند و این موضوع نشان می دهد که سراینده از این دلالت های کنایه غافل نبوده و عمدا آن ها را در سروده های خود به کار بسته است. همچنین پایبندی سراینده به اصول دینی سبب شده بسیاری از کنایاتی که ژرف ساخت اعتقادی دارند، در شعر او راه یابند.