اثر عوامل بوم شناختی بر سازگاری های فیزیولوژیکی، آناتومیکی و مورفولوژیکی برگ توسکای ییلاقی (.Alnus subcordata C.A.Mey) در جنگل های هیرکانی

در پژوهش پیش رو، اثر عوامل بوم شناختی بر تغییرات کمی 10 صفت فیزیولوژیکی، 12 صفت آناتومیکی و دو صفت مورفولوژیکی برگ در شش جمعیت مختلف توسکای ییلاقی (Alnus subcordata C.A.Mey.) در سه طبقه ارتفاعی پایین بند، میان بند و بالابند در غرب (استان گیلان) و شرق (استان گلستان) جنگل های هیرکانی مقایسه شد. از تجزیه واریانس دوطرفه به منظور بررسی اثر عوامل بوم شناختی (دما و بارش) و برهم کنش آن ها بر متغیرهای مورد مطالعه استفاده شد. روش تجزیه به مولفه های اصلی نیز برای ارزیابی همبستگی بین صفات برگ و ارتباط آن ها با عوامل بوم شناختی به کار برده شد. براساس نتایج به دست آمده، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز و مقدار پرولین در شرق جنگل های هیرکانی به طور معنی داری کم تر از غرب این جنگل ها و مقدار فنل برگ در استان گلستان بیش از 5/1 برابر استان گیلان بود. تفاوت معنی داری بین دو این استان ازنظر فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و مقدار قند محلول مشاهده نشد. سوپراکسید دیسموتاز با افزایش ارتفاع از سطح دریا به طور معنی داری زیاد شد، درحالی که مقدار قند محلول از پایین بند تا میان بند، افزایش و در بالابند کاهش یافت. در مقدار کلروفیل های a و b، کلروفیل کل و کاروتنویید برگ بین دو استان و در ارتفاعات مختلف و نیز اثر ناشی از برهم کنش عوامل بوم شناختی بر آن ها، اختلاف معنی داری مشاهده نشد. مهم ترین سازگاری های مهم مورفولوژیکی و آناتومیکی برگ نسبت به خشکی شامل افزایش صفات ضخامت برگ، تراکم و طول روزنه سطح پایینی، ضخامت کوتیکول سلول های پایینی، ضخامت سلول های اپیدرم بالایی، ضخامت سلول های نردبانی، ضخامت سلول های اسفنجی، ضخامت رگ برگ میانی، ضخامت و تعداد سلول های پارانشیمی پایینی رگ برگ میانی بودند. بین صفات مورفولوژیکی و بیشتر ویژگی های فیزیولوژیکی برگ توسکای ییلاقی با عوامل بوم شناختی، همبستگی وجود داشت. همچنین، اثرات متقابل عوامل بوم شناختی بر برخی صفات آناتومیکی برگ، معنی دار بودند. به نظر می رسد سازش های آناتومیکی که طی مدت طولانی در گیاهان ایجاد می شوند، شاخص های مناسب تری برای سنجش اثرات تنش خشکی بر آن ها باشند.