حمایت از نرم افزارهای بیوانفورماتیک در قالب نظام حقوق مالکیت فکری: مطالعه تطبیقی

نوآوری های بیوانفورماتیک عموما به منظور جمع آوری، ذخیره، پردازش یا تجزیه و تحلیل داده های زیستی به روش های پیاده سازی شده توسط رایانه حاصل می شوند. بر این اساس می توان ادعا کرد نرم افزارها شالوده اصلی و بنیادین بیوانفورماتیک بوده و حمایت از نرم افزارهای بیوانفورماتیک نیز یکی از عوامل کلیدی رشد و توسعه این علم می باشد. با توجه به ویژگی های خاصی که توسعه و بکارگیری نرم افزارهای بیوانفورماتیک دارند، بررسی قوانین و نوع نظام های حمایتی که قابل اعمال بر این نرم افزارها نیز باشند موضوعی درخور توجه است.

این تحقیق از نوع نظری و به روش تحلیلی - تطبیقی می‌باشد. جمع آوری و فیش برداری اطلاعات نیز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت پذیرفته است.

یافته‌ها حاکی از این است بجز چند کشور پیشرفته صنعتی، رویه قضایی خاصی در مورد دعاوی پیچیده مربوط به نرم افزارهای بیوانفورماتیک وجود ندارد. قوانین ذی ربط قابل اعمال در کشورهای منتخب نیز عمدتا محدود به نظام های سنتی حقوق مالکیت فکری است و هیچ قانون سویی ژنریس (خاص) متوجه حمایت از نرم افزارهای بیوانفورماتیک نمی باشد. ملاحظات اخلاقی: در تمامی مراحل نگارش مقاله حاضر، اصول اخلاقی پژوهش، به ویژه اصالت متن، صداقت، رازداری و امانت‌داری رعایت شده است.

با توجه به رویه و منافع متفاوت کشورهای منتخب مورد بررسی، شاهد شباهت ها و تناقضات زیادی در آن حوزه های قضایی پیرامون حمایت از نرم افزارهای بیوانفورماتیک می باشیم. بر این اساس، در سطح بین المللی نیاز به هماهنگ سازی مقررات مربوطه کاملا احساس می شود. با این اوصاف به نظر می رسد با توجه به تجربیات جهانی، صرف نظر از وجود نظام حمایتی خاص و یا انطباق پذیری نرم افزارهای بیوانفورماتیک با نظام های سنتی مالکیت فکری، شایسته است الزامات فنی، تجاری و حقوقی مورد نیاز جهت حمایت از این نرم افزارها با دقت و جزییات بیشتری مورد بازبینی قرار گرفته تا ابهامات و خلاءهای قانونی متوجه نرم افزارهای بیوانفورماتیک شناسایی و برطرف شده و به تبع آن، بستر حقوقی مقتضی و جامعی در این عرصه فراهم شود.