تاثیر حفاظت سنتی بر فراوانی گونه های چوبی و علفی در جنگل های کوهستانی شمال ایران (پژوهش موردی: روستای پوده، رودسر)

هدف از این پژوهش بررسی تغییرات فراوانی وتنوع گونه های درختی، درختچه ای و علفی در مناطق کوهستانی جنگل های شمال ایران با گذشت زمان و در نتیجه حفاظت سنتی این جنگل ها است.

منطقه مورد مطالعه در جنگل های اطراف روستای پوده شهرستان رودسر استان گیلان واقع شده است. بر اساس سنت های موجود در این منطقه، اهالی در مجاور زمین ها و باغ های فندق خود، لکه هایی از مناطق جنگل تخریب شده را به دلایلی از قبیل جلوگیری از سیل و بهره برداری شخصی از طریق سنگ چین و گذاشتن درختچه های خاردار بر روی آن و یا استفاده از پایه های چوبی و سیم خاردار حفاظت می کردند. در این منطقه، ده ها لکه جنگلی وجود دارد که توسط بومیان حفاظت شده است. سه لکه جنگلی برای این پژوهش انتخاب شد. برای بررسی اثر حفاظت بر زادآوری، قطعه های با سابقه حفاظت متفاوت شامل جنگل کهن رست شاهد، جنگل با سابقه حفاظت میان مدت (بیش از 40 سال) و جنگل با سابقه حفاظت کوتاه مدت (کمتر از 40 سال) انتخاب و شاخص های فراوانی نسبی، ارزش نسبی و تنوع گونه ای برای زیراشکوب و اشکوب بالا محاسبه شد.

با افزایش مدت حفاظت، فراوانی نسبی گونه راش در هر دو اشکوب افزایش، فراوانی نسبی گونه ممرز و مقدار تنوع گونه ای نیز کاهش یافته است. بیشترین و کمترین تفاوت فراوانی نسبی راش در بین دو اشکوب به ترتیب در قطعه های شاهد و حفاظت کوتاه مدت مشاهده شد. نسبت بین فراوانی گونه راش در آشکوب بالا به زیرآشکوب برای منطقه با سابقه حفاظت کوتاه مدت و میان مدت به ترتیب 1/18 و 1/24 به دست آمد. در منطقه شاهد که بیشترین فراوانی نسبی گونه راش (80 درصد) در اشکوب بالا (درختی) به ثبت رسیده است، ارتباط متوسطی بین دو اشکوب وجود دارد (0/61= r، 0/001>p) و در حفاظت کوتاه مدت این ارتباط به شکل معنی دار وجود دارد (0/72= r، 0/001>p). در قرق میان مدت (بیش از 40 سال) با افزایش فراوانی نسبی گونه راش در آشکوب بالا (اشکوب درختی)، فراوانی نسبی آن در اشکوب زیرین نیز به شکل معنی داری (0/88= R، 0/001>p) افزایش یافته است.

اگر چه روند تغییرات گونه ای یک فرآیند پیچیده و نیازمند زمان طولانی است در عین حال نتایج نشان داده است در تحول ساختار توده ها در مناطق دست خورده، حفاظت میان مدت می تواند تسهیل گر شکل گیری زیراشکوب باشد. توصیه می شود که برای شکل گیری زیراشکوب در منطقه، حفاظت میان مدت همراه با دخالت های پرورشی اعمال شود.