تحلیل روند پوشش گیاهی و پایش سلامت بوم سازگان با استفاده از سنجش از دور (مطالعه موردی: منطقه فندقلو)

بوم سازگان های طبیعی در ایران تحت تاثیر آشفتگی های بی سابقه از جمله تغییرات اقلیمی مانند خشکی، آفات و بیماری ها، گونه های مهاجم و درنتیجه تغییرات پوشش گیاهی قرار دارند. تحلیل روند پوشش گیاهی و پایش سلامت بوم سازگان ها در مقیاس منطقه ای برای ارزیابی وضعیت در حال تغییر بوم سازگان ها و اطلاع رسانی مدیریت عوامل آشفتگی محیطی ضروری است. با این حال، این تحلیل ها تنها براساس بررسی های میدانی دشوار است. سنجش از دور امکان ارزیابی های جامع بوم سازگان ها در مناطق وسیع را فراهم می کند و  تغییرات آنها را می توان در طول زمان با استفاده از شاخص های پوشش گیاهی در تصاویر ماهواره ای چندزمانی مشاهده کرد.

در این تحقیق از سری های زمانی تصاویر  Landsat-7 ETM+و Landsat 8 OLI/TIRS  مربوط به سال های 2003 تا 2023 و سیستم های اطلاعات جغرافیایی برای تحلیل روند پوشش گیاهی و پایش سلامت بوم سازگان ها در منطقه فندقلو (انتهای غربی هیرکانی در شرق اردبیل) استفاده شد. همچنین از آزمون ناپارامتری روند من-کندال (M-K) برای تجزیه وتحلیل تغییرات مکانی- زمانی پوشش گیاهی استفاده شد.

براساس نتایج تغییرات کاربری اراضی در منطقه پژوهش، کاهش پوشش گیاهی در همه بوم سازگان های طبیعی شامل جنگل (5/8- درصد)، مرتع (5/16- درصد) و مناطق آبی (2/17- درصد) به دست آمد. در مقابل، مناطق کشاورزی (7/14 درصد) و انسان ساز (9/30 درصد) در دوره زمانی پژوهش  افزایش نشان دادند. همچنین نتایج تغییر شاخص سلامت (NDVI) در طول دوره 2023-2003 نشانه روند قهوه ای شدن پوشش گیاهی (کاهش) در منطقه فندقلو است. افزون بر این، نتایج آزمون روند M-K نشان دهنده این است که NDVI یک روند افزایشی خطی معنی دار از سال 2003 تا 2011، یک روند افزایشی خطی غیرمعنی دار از سال 2011 تا 2016 و یک روند کاهشی خطی غیرمعنی دار از سال 2016 تا 2023 داشته است.

در این مطالعه تحلیل روند پوشش گیاهی و شاخص سلامت مبتنی بر NDVI می تواند نشانه های ارزشمندی درباره برخی فرایندها ارائه دهد که برای ارزیابی های اکولوژیکی مانند ساده سازی و تخریب بوم سازگان یا تشدید فعالیت های کشاورزی مرتبط باشد. با توجه به روند کاهشی بوم سازگان های طبیعی و تهدید سلامت توصیه می شود برنامه های حفاظتی همسو با طبیعت در زمینه افزایش پوشش گیاهی و سلامت آن اعمال شود.