برآورد اثر متقابل ژنوتیپ و محیط و میزان سازگاری لاین های امیدبخش اصلاحی برنج در مازندران

اصلاح برنج با زمینه ژنتیکی ارقام ایرانی، فرصتی را برای بهبود این دسته از ارقام فراهم می‌آورد که دارای سازگاری بالا نسبت به محیط هستند و از بازارپسندی مطلوبی نیز برخوردار می‌باشند. بدین جهت، هفت لاین‌ امیدبخش حاصل از تلاقی ارقام برنج ایرانی مختلف و همچنین ژنوتیپ‌های خارجی، به همراه دو رقم شاهد طارم‌محلی و شیرودی در چهار مزرعه آزمایشی در منطقه شرق (بهشهر)، مرکز (بابل) و غرب مازندران (تنکابن) و مزرعه آزمایشی تحقیقات برنج (آمل)، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و طی سال‌های 1395 و 1396 (جمعا هشت محیط) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ساده حاکی از آن بود که میان ژنوتیپ‌ها از نظر صفات تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور و عملکرد دانه، تفاوت معنی‌داری وجود داشت. تجزیه واریانس مرکب داده‌ها نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل سال× مکان و سال× مکان× ژنوتیپ بر صفت عملکرد دانه معنی‌دار بود. ژنوتیپ G5 بیشترین عملکرد را در همه محیط‌ها داشت و ژنوتیپ G1 نیز از نظر عملکرد در رتبه دوم قرار داشت. برآورد اجزای مختلف پایداری بر اساس مدل چند متغیره تاثیرات اصلی افزایشی و اثر متقابل ضرب‌پذیر به روش امی مشخص نمود که ژنوتیپ‌ متوسط‌رس و پاکوتاه G5 (DAH)، حاصل از تلاقی اهلمی‌طارم و دشت با میانگین عملکرد 7/5888 کیلوگرم در همه محیط‌ها دارای وضعیت پایداری بالاتر و نوسان عملکردی کمتری از سایر ژنوتیپ‌ها بود و ژنوتیپ زودرس و پاکوتاه G1 (AHS) حاصل از تلاقی سپیدرود و اهلمی‌طارم با متوسط 06/5312 کیلوگرم عملکرد دانه، دارای پایداری مناسبی در بیشتر محیط‌ها بود.