تغییرات تنوع اکوتیپی جمعیت های گونه بلندمازو در طول گرادیان خشکی (غربی-شرقی) استان گلستان

استان گلستان واقع در بخش شرقی جنگل های شمال ایران دارای پراکنش وسیع جغرافیایی گونه بلندمازو از نظر میزان بارندگی، درجه حرارت و نوع خاک است. وجود گرادیان های اقلیمی از غرب به شرق استان گلستان اثرات متفاوتی بر تنوع ژنتیکی و اکوتیپی جمعیت های درختی در گذر زمان می گذارد که اطلاع از میزان این تنوع ما را در مدیریت حفاظت از ساختار ژنتیکی این گونه ها یاری می-رساند. تنوع ژنتیکی درختان برای سازگاری جنگل ها با تغییرات اقلیمی و حفظ و بقای سایر گونه ها و کل اکوسیستم جنگل بسیار حایز اهمیت است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات تنوع اکوتیپی جمعیت های بلندمازو در طول گرادیان خشکی (غربی-شرقی) استان گلستان می باشد.

برای انجام این پژوهش چهار جمعیت مختلف بلندمازو از غرب به شرق استان گلستان واقع در مناطق رویشگاهی توسکستان، علی آباد کتول، لوه و گلیداغ انتخاب گردید. ابتدا در هر جمعیت حدود 100 پایه بلندمازو با قطر مشابه و سالم و با فاصله تقریبی 50 تا 100 متر از همدیگر برای اجتناب از قرابت های احتمالی شناسایی و از میان آن ها 20 پایه بلندمازو به طور تصادفی انتخاب شدند. پس از انجام نمونه برداری، مطالعه کیفی نشانگر پراکسیداز شاخه دوساله با استفاده از الکتروفورز عمودی و به روش پلی اکریل آمید ژل الکتروفورز (PAGE) انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، امتیازدهی باندها به صورت صفر و یک به ترتیب برای عدم حضور و حضور باندها از روی ژل های تهیه شده انجام گرفت. سپس جهت تجزیه خوشه ای، تجزیه به مختصات اصلی و همچنین تجزیه و تحلیل داده ها در خصوص ویژگی های آللی نشانگر مورد مطالعه شامل تعداد آلل مشاهده شده، تعداد آلل موثر، شاخص اطلاعات شانون، هتروزیگوتی و درصد چندشکلی و تعیین تنوع اکوتیپی درون و بین جمعیتی از نرم افزارهای GenAlex و NTSYS استفاده شد.

نتایج این تحقیق بر اساس آلل کل، مشاهده شده، موثر و هتروزیگوتی نشانگر پراکسیداز نشان داد که تنوع اکوتیپی و پارامترهای تنوع ژنتیکی مورد بررسی در گرادیان غربی-شرقی رویشگاه های مختلف استان گلستان متفاوت بوده و در گذشته های دور جریان ژنی از طریق جمعیت های همجوار برقرار بوده است به طوری که اکوتیپ ها کاملا قابل تفکیک از یکدیگر نیستند. شاخص اطلاعات شانون نیز در جمعیت ها از 179/0 تا 334/0 و هتروزیگوتی از 120/0 الی 218/0 متغیر بود.

برای مدیریت حفظ و توسعه ی تنوع ژنتیکی این توده ها باید در درجه اول نسبت به تثبیت شرایط حاضر به لحاظ تنوع از طریق اهمیت دادن و حفظ پایه های شاخص درون جمعیت ها و کمک به تجدید حیات آن ها و در درجه بعدی نسبت به توسعه تنوع موجود برای مقابله با تهدیدات تغییرات اقلیمی از طریق جریان ژنی به کمک انتقال بذر و نهال از جمعیت های همجوار موجود در صورت امکان بهره برد.