بازشناخت سیر هنگاران شیعی و بررسی عوامل رشد نگارش سیره نبوی (ص) در بین شیعیان در قرن سوم و چهارم هجری

نگارش سیره نبوی، از جمله علایق نگارشی مسلمانان در قرون نخستین اسلام به‌شمار می‌رود که همواره تحت تاثیر عوامل و زمینه های تاریخی گوناگون بوده است. مسیله مورد توجه در تحقیق حاضر، بررسی کتب سیره نبوی و شخصیت شیعیان سیره‌نگار در قرون سوم و چهارم و میزان تاثیرپذیری از دستگاه عباسیان در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی است. انتخاب این بازه زمانی، به‌دلیل اهمیت تعدد سیره‌نویسی نبوی در این دوره است که بعدها منبعی برای ارجاعات نویسندگان پسین گردید. مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که چه عواملی در قرن سوم و چهارم، در رشد سیره نگاری نبوی در بین شیعیان تاثیرگذار بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد اقدامات و نگرش‎های برخی خلفای عباسی از جمله مامون، معتصم و واثق در سال‌های 198 تا232ق، که در عصر اقتدار و اوج قدرتمندی بودند، توانست فضای مناسبی برای نویسندگان سیره فراهم سازد و این حاکی از رشد فرهنگ و تمدن در این دوران است. از سویی دیگر، دوران حکومت آل بویه، نقش بسزایی در رونق و جذب عالمان و نویسندگان داشته و حمایت آنان، باعث نشر بیشتر کتب و ترویج فرهنگی در قالب مذهبی است. در این میان شورش ‌ها و جدال‌های سیاسی و نیز نفوذ ترکان در قلمرو خلافت عباسی، تاثیر مهمی در ضعف و افول تمدن و فرهنگ اسلامی نهاد و پایه های حکومت را سست کرد و سرانجام، سرنگونی آن را سرعت بخشید.