بررسی صفات بیوشیمیایی و عملکرد مرزه (Satureja hortensis L.) و شنبلیله (Trigonella foenum- greacum L.) در شرایط کشت مخلوط در رقابت همزمان با علف های هرز

سابقه و هدف :

گیاهان دارویی نقش بسیار مهمی در سلامت انسان دارند. بسیاری از مردم در کشورهای مختلف جهان به سمت مصرف این داروها گرایش پیدا کرده اند. بنابراین بهبود کیفیت فرآورده های طبیعی از گیاهان دارویی ضروری به نظر می رسد. کشت مخلوط با استفاده از عوامل زمان و مکان علاوه بر بهبود روش های تولید از جنبه زیست محیطی و سلامت انسان، توان افزایش تولید محصولات کشاورزی را نیز دارا می باشد. با توجه به مطالب ذکر شده و همچنین مدیریت علف هرز در بوم نظام های کشاورزی که یکی از بزرگ ترین مشکلاتی است که کشاورزان با آن مواجه هستند، این آزمایش با هدف بررسی صفات بیوشیمایی و عملکرد مرزه (Satureja hortensis L.) و شنبلیله (Trigonella foenum- greacum L.) در شرایط کشت مخلوط و رقابت و عدم رقابت با علف های هرز اجرا شد.

این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1395 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل وجین و عدم وجین علف های هرز به عنوان عامل اصلی و همچنین کشت خالص مرزه، کشت خالص شنبلیله، نسبت های 25:75، 50:50 و 75:25 درصد (مرزه : شنبلیله) به عنوان عامل فرعی بودند. علف های هرز غالب شناسایی شده در مزرعه شامل گاوپنبه (Abutilon theophrasti Medic.)، دم روباهی (Setaria glauca L.)، خربزه وحشی (Cucumis melo var. agrestis) و مرغ (Cynodon dactylon) بودند. صفات مورد ارزیابی در این پژوهش شامل: وزن تر و خشک اندام هوایی مرزه و شنبلیله، رنگدانه های فتوسنتزی (کلروفیلa ، کلروفیل b، کلروفیل کل)، فنل کل، فلاونویید کل، درصد فعالیت آنتی اکسیدانی آن ها و زیست توده علف هرز می باشد.

اثر ساده تیمارهای آزمایش بر رنگدانه های فتوسنتزی مرزه و شنبلیله معنی دار بوده است. محتوای فنل کل، فلاونویید و درصد فعالیت آنتی اکسیدانی در هر دو گیاه مرزه و شنبلیله در نسبت کشت مخلوط 50% مرزه: 50% شنبلیله و در زمان آلودگی علف های هرز بالاترین میزان بود و تحت شرایط آلودگی علف هرز افزایش معنی داری را نسبت به تیمارهای عاری از علف هرز نشان داد. بیشترین میزان وزن تر مرزه و شنبلیله (به ترتیب 67/1586 و 33/1813 گرم در متر مربع) و وزن خشک مرزه و شنبلیله (به ترتیب 33/842 و 20/649 گرم در متر مربع) اندام هوایی مرزه در تیمار کشت خالص در شرایط کنترل علف های هرز مشاهده گردید. نتایج حاصل از بررسی داده ها نشان داد که در هر سه مرحله نمونه برداری بیشترین و کمترین زیست توده علف های هرز به ترتیب مربوط به الگوی کشت خالص مرزه و نسبت 75:25 درصد مرزه: شنبلیله بود که مرحله دوم نمونه برداری، بیشترین میزان وزن خشک علف های هرز را به خود اختصاص داد.

به طورکلی نتایج نشان داد که کشت مخلوط مرزه و شنبلیله می تواند با بهبود استفاده از منابع، موجب ثبات در تولید و بهبود صفات بیوشیمیایی گردد. علاوه بر آن کاهش وزن خشک علف های هرز موجب کاهش خسارت علف های هرز و همینطور کاهش مصرف علف کش می گردد، در نتیجه می تواند در جهت تولید پایدار گیاهان دارویی به طور قابل ملاحظه ای موثر باشد.