چهل گام تا تدوین «مکتب معماری اسلامی» - (در جستجوی الگویی برای بهره مندی جامع از آموزه های «حکمت اسلامی» در «معماری»)

اگر ماموریت اصلی معماران را «ساماندهی مکان زندگی انسان در بستر محیط» بدانیم، آنگاه شناخت «انسان و محیط و نسبت میان ایندو» مبنای تصمیمات آنان در طراحی خواهد بود. این شناخت هر دو ساحت «هستها و بایدها» را شامل می شود که اگر مبتنی بر «عقل و وحی» باشد، قاعدتا اصول معماری منتج از آن، را می توان عقلانی و اسلامی و آثار معماری مبتنی بر آنرا نیز «معماری اسلامی» دانست. تاکنون دیدگاه های مختلفی درباره معماری اسلامی مطرح شده که می توان خاستگاه آنها را از دو سو دسته بندی کرد. از یکسو اسلام شناسان با بهره گیری از منابع اسلامی به سمت مبانی و اصول معماری حرکت کرده اند و از دیگر سو معماران و شهرسازان از جایگاه تخصصی خود با مراجعه به این منابع در جستجوی اصول معماری اسلامی برآمده اند. این تحقیق با هدف پیشنهاد یک ساختار «وحدت بخش و کارآمد» برای تبیین رابطه «معماری و اسلام» آغاز شده و در جستجوی یک مدل جامع برای ترکیب و تالیف مولفه های ایندو مقوله می باشد. پرسش ما آن است که «چگونه می توان از آموزه های اسلامی بطور جامع و کاربردی در معماری بهره جست؟» مسیر تحقیق اینگونه است که ضمن تبیین دو مقوله «اسلام و معماری» با روش تحلیل محتوا و استدلال منطقی تلاش می شود که با روش مدلسازی مفاهیم بنیادین این دو مقوله تالیف گردد. یافته تحقیق بیانگر آن است که آموزه های اسلامی را می توان در سه ساحت «حکمت نظری و عملی و مضاف» دسته بندی کرد. معماری نیز از سه منظر «سیستمی، فلسفی، راهبردی» قابل تبیین است (سفر) که فصل مشترک آنها چهار رکن اصلی در معماری است. ترکیب این دو مقوله (سه حوزه حکمت اسلامی و چهار مولفه معماری) ظرفیت مناسبی برای ساماندهی یک «مکتب معماری اسلامی» در اختیار می گذارد. نتیجه و حاصل کار یک ساختار جدول گونه است با 40 خانه که محتوای آن با آموزه های حکمت اسلامی باید تکمیل شود و می تواند در «راهبری پژوهشهای معماری اسلامی» مفید باشد. دستاورد تحقیق ارایه الگویی وحدت بخش به مجموعه دیدگاه ها در قالب یک ساختار نسبتا جامع خواهد بود که یکی از مقدمات شکل گیری «مکتب اسلامی-ایرانی معماری» در آستانه گام دوم انقلاب است، بتوفیق الله.