ارزیابی رفتار مورفولوژیکی برخی از ژنوتیپ های برنج تحت تنش خشکی

تنش خشکی محدودیت عمده ای برای تولید و ثبات عملکرد محصولات زراعی می باشد. تجزیه و تحلیل صفات زایشی و پاسخ آنها به خشکی می تواند برای شناسایی ژنوتیپ های برنج متحمل به خشکی مفید باشد. هدف از این مطالعه،  ارزیابی رفتار مورفولوژیکی برخی از ژنوتیپ های برنج تحت شرایط محیطی متفاوت در مرحله زایشی بود.

این مطالعه در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بصورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سال زراعی1397 انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل ژنوتیپ های برنج (IR64 حساس به خشکی و ژنوتیپ هایDinorado  و Moroberecan متحمل به خشکی) و شرایط محیطی (آبیاری نرمال و آبیاری مجدد) بودند.

تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر ژنوتیپ، شرایط محیطی و اثر متقابل ژنوتیپ × شرایط محیط برای صفات مورد مطالعه تفاوت معنی داری دارد که بیانگر این امر می باشد که ژنوتیپ های برنج مورد مطالعه در شرایط محیطی مختلف، رفتار متفاوتی دارند. مقایسه ضرایب همبستگی ساده بین صفات مختلف ژنوتیپ های برنج تحت آبیاری نرمال نشان داد که عملکرد با تعداد پنجه (0/97) همبستگی مثبت و معنی داری دارد. اما تحت تنش خشکی عملکرد با تعداد پنجه (0/69-) همبستگی منفی و با صفات طول برگ پرچم، طول و وزن خوشه، تعداد خوشه چه اولیه و ثانویه، تعداد دانه پر در خوشه و درصد باروری خوشه همبستگی مثبت و معنی داری داشته است. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام برای توجیه تغییرات عملکرد ژنوتیپ های برنج بر اساس صفات مورفولویکی مورد مطالعه تحت شرایط آبیاری نرمال صفات تعداد پنجه، وزن صددانه و تعداد خوشه چه ثانویه و در شرایط تنش خشکی صفات تعداد دانه پر در خوشه و وزن خوشه را به عنوان مهمترین صفات تبیین کننده تغییرات معرفی نمودند. مقایسه ضرایب مسیر عملکرد و اجزای عملکرد نشان داد که تحت شرایط آبیاری نرمال تعداد پنجه (0/652)، اما تحت شرایط تنش خشکی صفت تعداد دانه پر در خوشه (1/513) بیشترین اثر مستقیم را روی عملکرد داشتند. به طوریکه در تنش خشکی بیشترین ضریب همبستگی را صفت تعداد دانه پر در خوشه با عملکرد دانه (0/931 = r) نشان داد.

بطورکلی ژنوتیپ IR64 تحت تاثیر تنش خشکی برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد (نظیر طول خوشه، وزن خوشه، تعداد دانه پر در خوشه و درصد باروری خوشه) کاهش بیشتری نسبت به ژنوتیپ های متحمل نشان داد.