تبیین مبانی نقد حکمی هنرمند محور در مثنوی معنوی

مباحث مربوط به نقد هنر، فلسفه هنر و زیبایی شناسی هنر، بیشتر در نوشته های متفکران و اندیشمندان غیر ایرانی دیده می شود. در برخی از متون و منابع کهن ایرانی، می توان مطالب و مباحثی درباره اثر هنری، هنرمند و مخاطب اثر یافت. یکی از این منابع، مثنوی معنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی است. در این کتاب به صورت پراکنده و نامنسجم، ابیاتی وجود دارد که می توان از آن، مباحث مربوط به اثر هنری و هنر را استخراج کرد. هدف از نگارش این مقاله، تحلیل ابیات مثنوی معنوی، برای تبیین مبانی نقد حکمی هنر است. در این مقاله که به روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است، ابتدا ابیات مرتبط با هنر و هنرمندی از مثنوی استخراج و سپس، رمزگذاری و تحلیل شده است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و ابزار آن، شناسه برداری بوده است. جامعه پژوهش، ابیات مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی است، که به روش هدفمند، نمونه گیری شده است. نتایج حاصل از این مقاله نشان می دهد که هنرمند، به عنوان سرچشمه اثر هنری نیز مطرح است. هنرمند در خلق اثر، با دو مرحله درون تابی و برون تابی سر و کار دارد. در مرحله دریافت (درون تابی)، او باید دل خود را صیقلی کند تا نقوش را دریافت کند و در مرحله آفرینش (برون تابی)، باید آموزش ببیند و با مواد و مصالح آشنایی کامل داشته باشد. هنرمند باید اهل ابداع باشد؛ یعنی دارای شیوه ای شخصی باشد و از تقلید بپرهیزد.