بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های عدس دیم با روش های پارامتری و ناپارامتری

این پژوهش برای دست‌یابی به ژنوتیپ‌های عدس با عملکرد بالا، پایدار و سازگار با اقلیم نیمه‌گرمسیری دیم کشور از بین 16 ژنوتیپ عدس انتخابی از آزمایش‌های پیشرفته مقایسه عملکرد و دو رقم کیمیا و گچساران به مدت سه سال زراعی (1395-1392) در مناطق گچساران، خرم‌آباد و ایلام در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثرات محیطی (مکان، سال و مکان در سال) و برهمکنش‌های ژنوتیپ×مکان و ژنوتیپ×سال×مکان معنی‌دار بودند. مجموع مربعات اثر اصلی ژنوتیپ، مجموع اثرات محیطی (مکان، سال و مکان در سال) و مجموع برهمکنش‌های ژنوتیپ در محیط به‌ترتیب 46/1، 8/65 و 1/15 درصد از مجموع مربعات کل بود. در روش‌های تک‌متغیره پارامتری و ناپارامتری، ژنوتیپ‌های 2، 5، 8، 11، 12، 13، 15 و 16 با کمترین سهم در برهمکنش ژنوتیپ در محیط، به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها انتخاب شدند. لاین‌های شماره 5 و 12 به‌ترتیب سازگاری خصوصی به مکان‌های خرم‌آباد و گچساران داشتند و بنابراین، بهترین رقم برای آن مناطق خواهند بود. تجزیه مولفه‌های اصلی برای ارزیابی رابطه بین عملکرد دانه و شاخص‌های پایداری نشان داد که عملکرد دانه، بالاترین همبستگی را با MID (یک سوم بالای ژنوتیپ‌ها)، TOP (یک سوم متوسط ژنوتیپ‌ها) و PI (شاخص مطلوبیت) داشت. بنابراین، این سه شاخص می‌توانند به‌عنوان بهترین شاخص برای شناسایی ژنوتیپ‌های برتر از نظر عملکرد دانه و پایداری به‌کار گرفته شوند. ژنوتیپ‌های 16 و 11 پایدارترین ژنوتیپ‌‌ها از نظر این سه شاخص‌ بودند و همچنین عملکرد دانه بالایی نیز داشتند و می‌توانند نامزد معرفی ارقام جدید باشند.