کارایی زیست محیطی منابع آب کشور تحت محدودیت محیطی و اثرات فزاینده فضایی در ایران

آب می تواند به عنوان یکی از مهم ترین رشد و توسعه اقتصادی هر کشور دانست. کمبود منابع آب و کارایی پایین روش های بهره برداری از آن در سطح کشور باعث بهره برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و مشکلات زیست محیطی در ایران گردیده است. در این مطالعه، کارایی زیست محیطی منابع آب در کل کشور و برای ارزیابی کارایی از مدل متغیر کمبود (slack-based) مبتنی بر relaxation را در نظر گرفته شد. سپس، در این پژوهش با کاربرد مدل پانل پویای تصادفی با کاربرد روش گشتاورهای تعمیم یافته فضایی در دوره 1390-1397 در 31 استان اثر آستانه ای استخراج منابع آب بر شاخصه ای کلان اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج کارایی کلی مرحله اول به طور قابل توجهی بالاتر از کارایی بهره برداری منابع آب در مرحله دوم است و کارایی کلی نزدیک به کارایی مرحله دوم است و کارایی مرحله دوم تعیین کننده کارایی کلی زیست محیطی استان های اصفهان، کرمان، سمنان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و یزد روند پایین رو به وخامت داشته اند. متغیر دوربین فضایی SAR دارای ضریب 142/0 است که نشان داد کارایی منابع آب در بین استان ها که موقعیت جغرافیای آن از بعد محیط زیستی مستقل از تقسیمات سیاسی است، دارای تاثیرات سرریز فضایی بر تولید ناخالص داخلی استان های مجاور است. کارایی کلی بهره برداری از منابع آب دارای اثرات ناگهانی فضایی است و کارایی کلی مناطق تحت تاثیر مناطق همسایگی قرار دارد. اثرات مستقیم و غیرمستقیم مصرف آب داخلی، درجه باز شدن و ساختار صنعتی عوامل موثر معنادار از کارایی کلی منابع آب در ایران هست. اثرات فضایی مصرف آب داخلی و ساختار صنعتی تاثیر معناداری دارد. به منظور بهبود کارایی بهره برداری از منابع آب، دولت، شهروندان و کشاورزان باید بر روی راه حل هایی مانند کاهش آلودگی، صرفه جویی در مصرف آب داخلی و تبدیل ساختار صنعتی تمرکز کنند.