ارزیابی تنوع ژنتیکی تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپهای گندم نان و دوروم با استفاده از شاخصهای متداول و جدید تحمل به خشکی

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و تاثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه گندم، 56 ژنوتیپ گندم از نظر تحمل به تنش خشکی انتهای فصل در شرایط مزرعهای در کرمانشاه طی فصل زراعی 90-1389 مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمایش در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی با استفاده از طرح آلفا-لاتیس با دو تکرار در دو رژیم مختلف آبی شامل بدون تنش (آبیاری نرمال در تمام مراحل رشد) و تنش خشکی (انتهای فصل پس از گلدهی) انجام شد. چندین شاخص جدید تحمل به تنش مورد ارزیابی قرار گرفتند. به طوری که 10 شاخص تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل تنش (STI ،(شاخص خشکی نسبی (RDI ،(شاخص عملکرد (YI ،(شاخص پایداری عملکرد (YSI ،(شاخص مقاومت به خشکی (DI ،(شاخص تحمل غیرزنده (ATI ،(شاخص درصد حساسیت به تنش (SSPI ،(شاخص حساسیت به خشکی (SDI ،(شاخص تحمل تنش اصلاح شده در آبیاری نرمال (K1STI (و شاخص تحمل تنش اصلاح شده در تنش (K2STI (بر اساس عملکرد دانه در شرایط تنش (GYs (و آبیاری (GYp (برآورد شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنیداری بین ژنوتیپها از نظر صفت عملکرد دانه وجود دارد. به طور کلی، تنش خشکی انتهای فصل سبب کاهش 2/27 درصدی عملکرد دانه شد. ژنوتیپهای شیرودی، رسول، داراب-2 ،مرودشت، ارگ و شیراز بیشترین کاهش عملکرد دانه (1/61 ،3/51 ،4/48، ،7/0 ،4/7 ،4/1) دانه عملکرد کاهش کمترین الموت و مهدوی، 330 ،گوهر، 318 ژنوتیپهای همچنین و) درصد 43/0 و 43/1 ،44/1 5/7 و 2/10 درصد) را در اثر تنش خشکی داشتند. بعلاوه، نتایج نشان داد که میتوان ژنوتیپهای گندم را با استفاده از تجزیه و تحلیل خوشهای در شرایط نرمال و تنش طبقهبندی کرد. تجزیه و تحلیل همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش خشکی با شاخصهای مختلف تحمل به خشکی نشان داد که شاخصهای STI ،YI ،K1STI و K2STI شاخصهای مناسبی برای شناسایی ژنوتیپهای با عملکرد دانه بالا بودند. بر اساس این شاخصها، ژنوتیپهای مغان-1 ،گلستان، نوید، 330 ،داراب-2 و بهار در هر دو شرایط آزمایشی بیشترین عملکرد دانه را داشتند. بنابراین، این ژنوتیپهای گندم برای کشت در مناطق مدیترانهای که در پایان فصل رشد دائما با تنش خشکی مواجه هستند و در مناطقی با شرایط آب و هوایی مشابه، مناسب هستند. همچنین، توصیه میشود از آنها بعنوان والدین برای بهبود تحمل به خشکی در سایر ژنوتیپهای گندم استفاده شود.