ویژگیهای سبکی قصاید و غزلیات محمد یوسف کلهر کرمانشاهی

مهمترین عامل برای معرفی یک اثر ادبی بررسی سبک‌شناسی است؛ چراکه سبک‌شناسی یکی از راه های نقد روشمند است که میتواند متون ادبی را مورد بررسی قرار دهد. محمدیوسف کلهرکرمانشاهی متخلص به یوسف، شاعر و نویسنده خوش‌قریحه قرن سیزدهم هجری و از سخنوران توانمند دوره بازگشت ادبی است که جایگاه علمی و ادبیش، آنچنان که سزاوار اوست، مورد تحقیق و کنکاش قرار نگرفته است. او دارای آثار ارزشمندی به نظم و نثر است. از جمله آثار او دیوان اشعاری است که در قالبهای گوناگون قصیده، غزل، مثنوی، قطعه و ترکیب بند سروده شده ‌است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل سبک شناسی قصاید و غزلیات یوسف است که علاوه بر آشکار کردن شگردهای زبانی، ادبی و فکری این شاعر، به کشف برخی از حقایق تاریخی و فرهنگی ایران نیز منجر خواهد شد.

پژوهش فعلی با توجه به ماهیت نظری آن بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و به سبک توصیفی – تحلیلی صورت پذیرفته است. جامعه و محدوده مدنظر در آن دیوان محمدیوسف کلهرکرمانشاهی به تصحیح، شرح، تحشیه و تعلیقه محمدابراهیم مالمیر و آزاده حسین زاده است که انتشارات انصاری آن را منتشر کرده است.

نوآوری‌های یوسف در زمینه واژگان و ترکیبات ابداعی سبب شده اشعار او در میان هم نوعانش از نمود خاصی برخوردار شود. مضامین عاشقانه، آیینی، عرفانی، مدح و مفاخره از اندیشه های مسلط بر اشعار او بشمار میروند. همچنین تشبیه، تلمیح، کنایه و تشخیص از برجسته ترین صور خیالی هستند که با بسامد بالایی در اشعار او بکار رفته اند.

بررسی شاخصه های اصلی این اشعار گویای آن است که زبان شعری یوسف عمدتا ساده، پخته، دلنشین و عاری از عیوب فصاحت و بلاغت است. این اثر هرچند متاثر از سبک خراسانی و عراقی است، بکار بردن سبک شخصی در آن توسط شاعر، علت اصلی برجستگی آن بشمار میرود. در سطح زبانی استفاده از بحرهای هزج، مجتث و رمل باعث روانی شعر یوسف شده است. در سطح ادبی تشبیه، استعاره، کنایه و بدیع نسبت به سایر آرایه های ادبی، از بسامد بیشتری برخوردارند و در سطح فکری مضامین عاشقانه، عارفانه، مذهبی و آیینی، نوجویی و مفاخره بیشتر مشاهده میشود.