واژه گزینی و گرته برداری دستوری در ترجمه های کهن قرآن (مقایسه کشف الاسرار و روض الجنان)

برگردان های کهن فارسی از آیات شریف قرآن کریم در زمره ذخایر ارزشمند ادب فارسی است. کشف الاسرار میبدی و روض الجنان ابوالفتوح رازی از جمله این آثار است که تاریخ تالیف هر دو، به فاصله ی یک دهه از یک دیگر، به سده ششم هجری برمی گردد. میبدی در سال 520 هجری، و ابوالفتوح نیز در اواسط این سده، یعنی در میان سال های 510 ق و 556 ق، به تالیف این دو اثر پرداخته اند. ترجمه و دقت ادبی این دو اثر ارزشمند، آن ها را از آثار پیشین خود متمایز ساخته و در بخش تفسیر نیز میراثی پربار از مسایل فقهی، عرفانی و حدیثی، به یادگار گذاشته اند. در این مقاله با تمرکز بر برگردان واژگان شماری از آیات قرآن کریم در این دو اثر، به مساله واژه گزینی و گرته برداری های نحوی در این دو ترجمه می پردازیم. پدیده ای که در میان ترجمه های کهن، به دلیل التزام قابل توجه مترجمان به متن مبدا، تا حدودی مرسوم و متداول بوده است و از امانت داری آن ها پرده بر می دارد. نتیجه این بررسی بیانگر این است که تبعیت از اسلوب آیات قرآنی و توجه به ساختار عربی آیات در نزد هر دو مترجم به روشنی قابل ملاحظه است؛ ولی این مساله در نزد میبدی بسیار کم رنگ تر از صاحب روض الجنان است؛ از همین روست که ترجمه آیات در بخش نخست (النوبه الاولی)  کشف الاسرار بسیار روان تر از روض الجنان جلوه می کند. در واژه گزینی نیز ترجیح میبدی بر کاربرد واژه های فارسی تبار و بومی است، چنان که افزوده های تفسیری و ذکر مرادف ها، در روانی نثر ترجمه وی نقشی برجسته ایفا نموده و جمله بندی و خصوصیات نحوی وی را به ساختار فارسی نزدیک تر ساخته است.