تاثیر ابو علی فارسی بر نظریه «نظم» جرجانی از جنبه های نحوی، لغوی و بافت کلام

در ظهور نظریه نظم عبد القاهر جرجانی، دانشمندان و نحویان زیادی مثل: سیبویه، جاحظ، مبرد، ابو هلال عسکری و غیره تاثیرگذار بوده اند. عبد القاهر نحو را از طریق کتاب های ابو علی فارسی آموخت. این موضوع فرضیه تاثیر ابو علی را بیشتر از هر دانشمند دیگری در ظهور این نظریه مطرح می کند. دلایلی وجود دارد که نشان می دهد ابو علی فارسی بر جرجانی تاثیر گذاشته و آراء او نقش مستقیمی در تکامل نظریه نظم داشته است. در مقاله حاضر تلاش می شود با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی تاثیر ابو علی فارسی بر جرجانی و جایگاه او در نظریه نظم از جنبه های مختلف به ویژه نحوی، لغوی و سیاقی بررسی و تبیین شود. نتایج پژوهش نشان می دهد ابو علی فارسی تاثیر غیر قابل انکاری بر عبد القاهر گذاشته و جایگاه والایی در ظهور و پختگی نظریه نظم جرجانی دارد. نظم در دیدگاه ابو علی عبارت است از تالیف کلام و الحاق الفاظ به یکدیگر بر اساس روشی مخصوص و با نظم و ترتیبی که به قصد متکلم و هدف او منتهی شود. ابو علی نحو را از معانی وضعی و قاموسی خارج و به صورت کاربردی و در قالب بافت کلام به کار برد و جرجانی نیز ادامه دهنده و تکمیل کننده همین راه بود و آن را در قالب نظریه نظم نشان داد.