قرآن های کتابت شده توسط شکرزاده سید محمد افندی

شکرزاده سیدمحمد یکی از خوشنویسان مشهور قرن 18 م. در عثمانی، در مانیسا متولد شد و به این دلیل که شغل پدرش عبدالرحمن افندی، قنادی بود، با لقب "شکرزاده" شناخته می شد. او در استانبول در محضر یدی کوله لی سیدعبدالله افندی به مشق خط پرداخت و اجازت نامه دریافت نموده و به ویژه در خطوط ثلث و نسخ شهرت یافت. او در سال 1166 ق./ 1753 م. درگذشت و قبرش در کنار مزار شیخ حمدالله در قبرستان کاراجا احمد استانبول قرار دارد. سه مصحفی که او با شیوه منحصر به فرد خود کتابت کرده، هنوز در موزه های مختلف محفوظ است. نخستین آنها، مصحفی است که به فرمان سلطان سلیم سوم از روی قرآنی که حافظ عثمان به سال 1094 ق./ 1682 م. نوشته، تقلید کرده است و اکنون به شماره 85 در موزه آثار ترک و اسلام استانبول محفوظ است. این مصحف دارای 458 صفحه بوده و در سال 1141 ق./ 1729 م. به اتمام رسیده است. پس از اتمام این نسخه، سلطان با آگاهی از تمایل شکرزاده به زیارت حج، به او اجازه سفر داده و امر کرد مصحف دیگری به خط شیخ حمدالله را که موقوف بر روضه مطهره نبوی بود، به شیوه تقلید کتابت نماید. بر این اساس، شکرزاده به مدینه رفت و پس از یک سال اقامت در آنجا و کتابت مصحف مذکور، به استانبول بازگشت. در آن هنگام چون سلطان برکنار شده بود، مصحف را به سلطان محمود اول که تازه به تخت نشسته بود، عرضه داشت. از وقف نامه و یادداشت های موجود بر روی این نسخه می توان فهمید که این مصحف، بعدها توسط راتب اسماعیل پاشا وقف روضه مطهره نبوی گردیده و اکنون به شماره 231 در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه محفوظ است. شکرزاده بعدها بنا به درخواست سلطان محمود اول، مصحفی را به تاریخ 1146 ق./ 1733 م. کتابت کرد که هم اکنون به شماره (Yenicami 3) در کتابخانه سلیمانیه قرار دارد. این مصحف دارای 346 ورق بوده و نخستین قرآنی است که به شکل رسمی توسط دولت عثمانی در سال 1291 ق./ 1874 م. به چاپ رسید. در سال 2018 م. نسخه ای از همین مصحف توسط بنیاد هنرهای کلاسیک ترکی در استانبول، با دقت و تکنیک های پیشرفته و طبق نسخه اصلی چاپ شد. شکرزاده در انجامه این مصحف اشاره کرده که این سومین مصحفی است که کتابت نموده و قصد دارد مصاحف بیشتری بنویسد. اما در منابع تنها به این سه مصحف از آثار وی اشاره شده است. برخی تحقیقات اخیر نشان می دهد که ممکن است مصحف های دیگری نیز در برخی از کتابخانه ها و مجموعه های خصوصی به خط وی موجود باشد. در این مقاله آثار هنری شکرزاده سیدمحمد افندی، جایگاه وی در کتابت مصحف شریف و به ویژه ویژگی های مصحف هایی که کتابت نموده، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.