واکاوی حقوقی ارتباط میان مسئولیت اجتماعی شرکت ها و مسئولیت مدنی محیط زیستی

کلیه اشخاص، اعم از حقیقی یا حقوقی مسیولیت حفاظت از محیط زیست را برعهده دارند. مسیولیت اشخاص به این معنی است که فرد ملزم است خساراتی که به دیگری وارد کرده است جبران کند که در حقوق از این امر به مسیولیت قانونی یاد می شود. در این مقاله به تحلیل چگونگی ارتباط مسیولیت مدنی محیط زیستی و مسیولیت اجتماعی پرداخته شده است و مسیولیت محیط زیستی، مسیولیت اجتماعی و مسیولیت مدنی در یک ساختار سه گانه یکپارچه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

روش تحقیق در این مقاله کیفی است و از روش تحلیل محتوا استفاده شده است؛ بدین شرح که از میان منابع داخلی و بین المللی در حوزه مسیولیت مدنی، مسیولیت اجتماعی شرکت ها و مسیولیت محیط زیستی افراد حقیقی و حقوقی، موضوع ارتباط بینامتنی و ماهوی میان این مفاهیم شناسایی شد. برای بررسی منابع تحقیق از روش تحقیق کتابخانه ای و به صورت تحلیلی و توصیفی استفاده شد. جهت پی بردن به چگونگی ارتباط میان مسیولیت مدنی محیط زیستی و مسیولیت اجتماعی، ابتدا به تبیین و تحلیل جداگانه آنها پرداخته شد، سپس از لحاظ قلمرو، اهداف، رواج عرفی و ارکان، مقایسه تحلیلی میان این دو مسیولیت صورت گرفت.

نتایج پژوهش نشان داد رابطه منطقی مسیولیت اجتماعی و مدنی از نظر قلمرو به صورت عموم و خصوص من وجه است، یعنی برخی مصادیق مسیولیت اجتماعی و مسیولیت مدنی منطبق هستند و در پاره ای از موارد با هم متفاوتند. تمایزی که بین این دو مسیولیت وجود دارد این است که قواعد مسیولیت مدنی در جامعه فقط به نیازها و ارزش های موجود در همان زمان توجه می کند؛ در حالی که مسیولیت اجتماعی علاوه بر نسل حاضر، به نسل های آینده نیز می پردازد. بنابراین، رابطه نسبت این دو مفهوم مسیولیت در نتایج اهداف عموم خصوص مطلق است. به لحاظ ارکان هیچ اشتراکی میان این دو مسیولیت وجود ندارد و هر دو کاملا متمایز هستند و در واقع نسبت تباین میان آنها برقرار است. مسیولیت مدنی شیوه رایج جبران ضرر در میان مردم است و به دلیل وجود ضمانت اجرایی مشخص مورد حمایت قانون گذار می باشد. اما در مقابل، مفهوم مسیولیت اجتماعی به علل گوناگون رواج کمتری دارد، هرچند سابقه جهانی پررنگ تری دارد. پس به عنوان نتیجه دو علت عمده عدم رواج مسیولیت اجتماعی در کشور ما اول شناخت مبسوط در مقایسه با مسیولیت مدنی وجود ندارد و تمایل قانون گذار به در نظر گرفتن ضمانت اجرای حقوقی درباره نقض تعهدات اجتماعی است؛ تفاوت دوم را باید در عدم شناخت مردم نسبت به حقوق خود در مقابل شرکت هایی دانست که در سطح منطقه زندگی آنان فعالیت می کنند.

تفاوت ساختاری میان مسیولیت مدنی و اجتماعی این است که مسیولیت مدنی به عنوان شاخه ای از مسیولیت حقوقی اجتماعی، تلاشی جهت بهبود زندگی اجتماعی است، در حالی که مسیولیت اجتماعی بر مبنای ارتباط افراد و محیط زیست و با هدف محفاظت از محیط زیست است. در مسیولیت مدنی نسبت به غرامت به اشخاص و اموال مطرح است، در حالی که در مسیولیت اجتماعی محیط زیستی برای بازدارندگی و مجازات برخی اقدامات مخرب و عواقب آنها و ویژگی جبران کننده آن اشاره دارد. در مجموع، با وجود اشتراکات نمی توان دو مفهوم مسیولیت اجتماعی و مسیولیت مدنی را به عنوان یک شاخه مسیولیت در نظر گرفت.