چالش ها و آسیب های آموزش مجازی در دانشگاه در دوره همه گیری کرونا

 از جمله حوزه ‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات که می‌تواند نقش موثری در انتقال دانش بشری داشته باشد، آموزش‌مجازی مبتنی بر وب است. بر این اساس و به‌ویژه از اسفندماه 1398 و با توجه به گسترش پاندومی کووید 19؛ بهره‌گیری از آموزش مجازی در کنار آموزش حضوری در نظام آموزش عالی، ضرورت کاملا محسوسی پیدا کرده است. در نتیجه بسیاری از دانشگاه‌ها به تبع آن وارد عرصه آموزش‌مجازی برای دانشجویان خود شده اند. اما درباره چالش‌های احتمالی این محیط‌ها، هنوز اطلاعاتی در دسترس نیست تا بتوان با شناخت موانع و چالش‌ها و رفع آنها از مزایای آنها به نحو احسن استفاده کرد. در پژوهش حاضر، پژوهشگران در صدد برآمدند تا با استفاده از روش کیفی به تبیین تجارب و دیدگاه‌های ذینفعان جهت استخراج چالش‌های آموزش‌مجازی در دانشگاه بپردازند. بنابراین، پژوهش حاضر به واکاوی چالش‌‌ها و آسیب‌های آموزش‌مجازی در آموزش‌عالی در دوره همه‌گیری کرونا از منظر استادان پرداخته است.

روش‌ ها‌: 

روش پژوهش حاضر، از نظر اهداف کاربردی و از نظر ماهیت و نوع مطالعه کیفی از نوع تحلیل محتوا و با استفاده از مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته است. مشارکت‌کنندگان این پژوهش شامل استادان دانشگاه علامه طباطبایی بودند که تجربه تدریس در دوره‌های مجازی را داشتند و روش نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند بوده و حجم نمونه تا رسیدن به حد اشباع نظری ادامه یافته و بر این اساس تعداد 18 نفر از استادان دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب شدند. ابزار پژوهش فرم مصاحبه‌ نیمه ساختاریافته بوده و برای تجزیه و تحلیل یافته‌ها از روش تحلیل محتوا  استفاده شد. در این روش تحلیل، با توجه به‌ماهیت پرسش اصلی پژوهش آسیب‌های برنامه‌های‌درسی اجرا شده  علت‌کاوی و تبیین شدند و در نهایت چالش‌ها و آسیب‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌ها در دوره همه‌گیری کرونا  در قالب شش چالش اصلی ارایه شدند.

یافته‌ ها:

 بر اساس یافته‌های پژوهش، چالش‌های آموزش‌مجازی در قالب شش چالش اصلی طبقه‌بندی شدند و عبارتند از: 1) «مهارت نا‌کافی ‌اعضای هیات‌علمی ‌در انتخاب و استفاده از رسانه‌های مناسب»، 2) «ضعف دراستفاده نسبی اعضای هیات‌علمی از منابع مجازی، فناوری‌های مبتنی بر وب، خدمات آنلاین مشاوره و پشتیبانی‌های فنی»، 3) «ضعف در استفاده نسبی اعضای هیات‌علمی از بسترهای تولید محتوای آموزشی در فضای‌مجازی»، 4) «وضعیت نامناسب پهنای باند موجود در دانشگاه‌ها»، 5) «سرعت ناکافی توسعه در زمینه به‌روزکردن مطالب دیجیتال» و 6) «عدم انطباق ابعاد برنامه‌درسی موجود با آموزش‌مجازی».

 نتیجه‌ گیری:

  با توجه به شرایط کنونی جامعه (شیوع بیماری کرونا) و اهمیت یافتن کاربرد روش‌های مجازی در آموزش دانشجویان،  ضرورت دارد استادان در سیستم آموزش و یادگیری مجازی از انواع مهارت‌های برنامه درسی اعم از اهداف، محتوا، روش‌های تدریس، آموزش بهره مند باشند و آگاهی لازم را از چالش‌های ابزار و وسایل آموزشی و ارزشیابی دارا باشند. همچنین در تبیین این یافته‌ها باید عنوان نمود با توجه به چالش‌های جدی فرا روی استادان، پیشنهاد می‌شود یک واحد آشنایی با نرم‌افزارهای متنوع آموزش مجازی و ظرفیت‌های آن برای آموزش مجازی در برنامه آموزشی ویژه استادان در نظر گرفته شود. توجه به زیرساخت‌هایی نظیر پهنای باند، منابع الکترونیکی و محتوای دیجیتالی و همچنین مساله به روز نگه داشتن ابزار و تجهیزات ارتباطی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آموزش مجازی از جمله شبکه‌های اجتماعی مجازی در کنار سیستم‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌ها از نکات مهم دیگر محسوب می‌شود.