تلمیحات نو در غزلیات بیدل دهلوی

هر یک از فنون و صنایع ادبی، اگر خالی از عنصر هنر خلاقانه باشد، تنها در سطح یک اثر، خود را نشان می دهند و در حد تقلید، از آثار پیش از خود، باقی می مانند! صنعت تلمیح نیز که از پرکاربردترین شگردهای ادبی است، از این امر، مستثنی نیست و هر چه نوآوری های هنری در آن بیشتر باشد، تاثیر گذاری آن بر روی مخاطب نیز، بیشتر خواهد بود. با توجه به این که صنعت تلمیح، در سبک هندی به تحول و گستردگی خاصی رسید، شعرای این دوره، از جمله بیدل دهلوی نیز، از این صنعت، در غزلیات خود استفاده کردند. اما در عین حال، نگاه بیدل به تلمیح، مانند شعرای پیشین و همعصر خود نیست! بیدل اگر چه نسبت به شعرای همدوره ی خود در استفاده از این صنعت کم کارتر است اما در همان مقدار که از این شگرد استفاده کرده، سعی، در نوآوریهای بیشتری داشته است. در این مقاله نمونه هایی از مضمون سازی های بدیع بیدل در تلمیحات شعر فارسی را مورد بررسی قرار داده ایم که در بسیاری از تلمیحات تکراری که در شعر فارسی به کار برده می شد، اجزایی را به این تلمیحات اضافه کرده است که تا قبل از او، شاعران دیگر از این زوایا به تلمیح، نگاه نکرده بودند.