بررسی برخی عوامل اکولوژیکی موثر بر پراکنش توده های سماق(Rhus Coriaria L.) و مقایسه آن با دو گونه همراه درمنه کوهی (Artemisia aucheri Boiss.) و گون کتیرایی (Astragalus gossypinus Fischer) (مطالعه موردی: مراتع کلات گناباد)

این پژوهش به منظور بررسی ارتباط برخی عوامل اکولوژیکی با تراکم و تاج پوشش توده های درختچه سماق (.Rhus Coriaria L) و مقایسه آن با دو گونه همراه درمنه کوهی (Artemisia aucheri Boiss) و گون کتیرایی(Astragaluas gossypinus Fischer) در طول محدوده ارتفاعی رویشگاه، در استان خراسان رضوی در ارتفاعات مشرف به دره خانیک واقع درمنطقه براکوه شهرستان گناباد، در سالهای 1399 تا 1400 انجام شده است. بدین منظور، میزان تراکم و تاج پوشش سه گونه مذکورتحت تاثیر تعدادی از عناصر خاکی وعوامل اقلیمی مورد آزمون رج بندی قرار گرفت. ابتدا نقشه های جغرافیایی حوزه با کمک Arc gis ورژن 10 تهیه گردید. سپس نمونه گیری به تعداد 130 پلات درنقاط مختلف ارتفاعی از ابتدا تا انتهای رویشگاه منطبق بر 1600 متر تا 2400 متر از سطح دریا انجام شد و در هر توده سماق، یک ترانسکت 100 متری در جهت عمود بر شیب به صورت تصادفی انداخته شد و در وسط آن یک پلات 20 در 20 متر مربعی و در هر پلات جمعا از هر سه گونه مورد تحقیق 5پایه انتخاب وتراکم و تاج پوشش آنها تعیین گردید. در داخل هر پلات از عمق 0-30، 30-60 و 60-90 سانتی متری یک نمونه خاک برداشت و مخلوط نموده و در آزمایشگاه، اجزای بافت خاک، میزان آهک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، ازت، کلسیم، فسفر، سدیم وپتاسیم اندازه گیری شدند. اطلاعات اقلیمی منطقه نیز از ادارات هواشناسی منطقه و مراجعه به سالنامه های هواشناسی، تهیه گردید. سنجش نرمال بودن داده ها با آزمون کلموگروف-اسمیرنوف (k-s) و بررسی معنی داری داده ها به روش آزمون تجزیه واریانس چند متغیره آنوا و نیز آزمون توزیع نرمال گاوسی، انجام گرفت و رج بندی جامعه گیاهی به روش تحلیل مولفه های اصلی (PCA) صورت گرفت. نتایج حاصل نشان داد که محور اول و دوم به ترتیب با مقادیر ویژه 8697/0 و 7861/0 و واریانس 97/86 و 61/78 با ضریب همبستگی 41/98 و04/95 تغییرات پراکنش رویشگاه سماق در سطح یک توده را در ارتباط با توده های دو گونه دیگر و نیز عوامل محیطی منطقه، به میزان 7/70 درصد توجیه می کند. درانتها با استفاده از مدل توزیع نرمال گاوسی به روش GAM براساس منحنی های هم ارتفاع، هم دما و هم باران، محدوده اشتراک بهینه همه فاکتورهای عملکردی سه گونه مورد مطالعه در تطابق با همه فاکتورهای محیطی رویشگاه بدست آمد و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که از بین عوامل موثر در تعیین رویشگاه برای شرایطی که بتوان از این سه گونه گیاه دارویی بالاترین بهره برداری کرد و بهترین توسعه رویشی و زایشی را ایجاد نمود، از عوامل مربوط به بافت خاک مهمترین فاکتور درصد شن و شنریزه بوده و کمترین تاثیر مربوط به رس می باشد. مهمترین عامل اجزای خاک که نقش تغذیه ای در گیاه دارد، فسفر بوده و کمترین تاثیر مربوط به کربن می باشد از بین عوامل غیر تغذیه ای در خاک، مهمترین عامل شوری بوده و کمترین تاثیر نیز مربوط به اسیدیته می باشد. از میان عوامل موثر اقلیمی، مهمترین عامل، دما بوده و بارندگی در رتبه دوم قرار دارد.